Bölüm 1. Linux ve bu eğitim hakkında
Neden Linux ?
Bu eğitime geldiğinize göre hepinizin kafasında üç aşağı beş yukarı bir Linux nosyonu vardır.
Hatta muhtemelen bazılarınız Linux kurmuştur bile. Fakat kurmuş olanlarınızın bile kafasında
’Neden Linux ?’ sorusu vardır.
Gerçekten ’Neden Linux ?’ Bu soruya cevap vermeden önce bir miktar Linux’u yüzeysel bile
olsa tanımak gerekmektedir.
Linux 1992 yılında Linus Tornvalds tarafından başlatılan bir projedir. Temel olarak 1970’lerden
beri süregelen Unix işletim sisteminin evlerde yaygın olan i386 (PC) tabanlı makinelerde
çalışmasını hedeflemiştir. Bu başlangıcın devamında proje birçok kişi tarafından desteklenmiş
ve şu anda binlerce yazılımcının bir şekilde ilgilendiği dev bir proje halini almıştır.
Linux diye bildiğimiz dağıtımların hepsi, Linux kerneli (çekirdeği) ve onun etrafındaki GNU
yazılımlardan oluşan bir Unix sistemidir aslında. O zaman asıl sorumuz neden Unix olacaktır ?
Unix temelde Windows ve Dos kullananlarımızın komut satırı diye bildiği ortamdan ve X-
Windows sisteminden oluşur. Bu ikisinin de geçmişi hem Dos’dan hem de Windows’dan çok
daha eskilere dayanır.
Unix’in 1970’lerden beri temel aldığı en önemli özellik çok görevli (multi-task) ve çok kullanıcılı
(multi user) olmasıdır. Bütünleşik bir işletim sistemi olan Unix, bu iki özelliğini hem komut satırı
ortamında hem de gui ortamı olan X-Windows’da korur. Dahası X-Windows’da yapabileceğiniz
hemen herşeyi komut satırından (konsoldan) gerçekleştirebilirsiniz.
Az önce bahsettiğimiz gibi Unix’in temel özelliği çok görevli ve çok kullanıcılı olmasıdır. Bu
sebeple Unix’de çok ciddi bir kullanıcı kısıtlaması vardır. Kullanıcılar, ancak izinleri olan harddisk
alanında, izinleri olan komutları, kullanmalarına izin verilen hafıza miktarında ve hatta CPU
gücü ile yaparlar. Bir kullanıcının bir programının çakılması bir başka kullanıcıyı ve makinanın
genel işletimini engellemez.
Otuz yıldır geliştirilen bu özellikler Unix’i diğer işletim sistemlerinden ayırmakta ve dünyanın en
çok tercih edilen sunucu platformu yapmaktadır.
İşte bu noktada Unix’le tanışıklığı biraz daha ilerlemiş bazıları ’iyi de kullanması kesinlikle daha
zor, bir çok işi konsoldan yapıyorsunuz, Windows gibi guiden herşeyi halletmek varken, 2003
senesinde ben niye konsolu kullanayım’ diyebilir.
Burda bir şeye açıklık getirmek lazım. Konsol, dinazorluktan, ya da eski kafalılıktan hala
kullanılan bir şey değildir. Konsol kullanılmaktadır, zira bir sistem yöneticisinin işlemleri en hızlı ve
en kolay yoldan yapmasının yolu konsoldur. Konsoldan bir iki satır ile hallettiğiniz bir emri guiden
yapmak genelde çok daha uzun zamanınızı alır. Belki daha da önemlisi, konsol ’ne yapması
gerektiğini bilenler ’ içindir, şuraya buraya klikleyeyim de nasıl olsa hallederim bu işi diyerek
sistemi kurcalayanlar için değil.
Bir başka önemli nokta da Unix’in gücünü biraraya gelmiş binlerce küçük programdan alıyor
olmasıdır. Bu kurs süresince size bu programları ihtiyacımız doğrultusunda nasıl birbiri ile
ilintileyeceğimizi, nasıl istediğimizi gibi sonuçlar alacağımızı göstereceğiz.
Kısa bir örnek ls komutu olabilir. Dos ortamındaki dir komutunun karşılığı olan ls komutu size
basitçe bir dizinin içeriğini gösterir. Diyelim ki bu dizin uzun ve içeriğini sayfa sayfa görmek
1
istiyoruz. Bu noktada herhangibir text dosyasını bize sayfa sayfa gösteren more komutu ile ls
komutunu birleştiririz. En basitinden ls -al | m ore dediğinizde ls komutunun çıktısı takip
edebileceğiniz gibi sayfa sayfa karşınıza gelir. Mesela ls komutu bir dizindeki dosyaları
gösterirken, ls|w c -l komutu ls komutunun çıktısını wc (wordcount) komutuna gönderek o
dizinde kaç dosya olduğunu gösterir. Görüyorsunuz iki alakasız komutla ls komutuna yeni
fonksiyonlar kazandırdık. Dahası bir dizinde kaç dosya olduğunu bilgisayara saydırdık. Kolaylıkla
bir başka komutu da bu sisteme ekleyip, her dosyayı bizim için teker teker printera yollamasını
sağlayabilirdik. Veya başka bir şey. Birkaç kelimelik bu tür komutlarla yapabileceğiniz şeylerin
ne kadar derine gidebildiğini görseniz şaşarsınız. Dahası bir shell ortamı gibi yapıştırıcı bir sahte-
programlama dili ile birleştirildiğinde bu komutlar gerçekten uygulama düzeyinde işlerin
altından kalkabilirler.
Linux kullanmayı öğrenmenizin sebeplerinden biri işte bu. Gerektiği gibi bilgisayarınızı kontrol
edebilmeniz, ona istediğiniz işlemleri yaptırabilmeniz. Kendinizi ona değil onu kendinize
uydurabilmeniz.
Bu eğitim neleri içeriyor?
"Linux Temellerine" hoşgeldiniz. Bu kurda sizlere bash (Linux’daki standart kabuk (shell))’i
tanıştıracak, ls, cp, mv gibi standart Linux komutlarının tüm potansiyelini nasıl kullanabileceğinizi
gösterecek, Linux’un izin ve sahiplik modellerini ve daha birçok kavramı anlatacağız.
Neden Linux ?
Bu eğitime geldiğinize göre hepinizin kafasında üç aşağı beş yukarı bir Linux nosyonu vardır.
Hatta muhtemelen bazılarınız Linux kurmuştur bile. Fakat kurmuş olanlarınızın bile kafasında
’Neden Linux ?’ sorusu vardır.
Gerçekten ’Neden Linux ?’ Bu soruya cevap vermeden önce bir miktar Linux’u yüzeysel bile
olsa tanımak gerekmektedir.
Linux 1992 yılında Linus Tornvalds tarafından başlatılan bir projedir. Temel olarak 1970’lerden
beri süregelen Unix işletim sisteminin evlerde yaygın olan i386 (PC) tabanlı makinelerde
çalışmasını hedeflemiştir. Bu başlangıcın devamında proje birçok kişi tarafından desteklenmiş
ve şu anda binlerce yazılımcının bir şekilde ilgilendiği dev bir proje halini almıştır.
Linux diye bildiğimiz dağıtımların hepsi, Linux kerneli (çekirdeği) ve onun etrafındaki GNU
yazılımlardan oluşan bir Unix sistemidir aslında. O zaman asıl sorumuz neden Unix olacaktır ?
Unix temelde Windows ve Dos kullananlarımızın komut satırı diye bildiği ortamdan ve X-
Windows sisteminden oluşur. Bu ikisinin de geçmişi hem Dos’dan hem de Windows’dan çok
daha eskilere dayanır.
Unix’in 1970’lerden beri temel aldığı en önemli özellik çok görevli (multi-task) ve çok kullanıcılı
(multi user) olmasıdır. Bütünleşik bir işletim sistemi olan Unix, bu iki özelliğini hem komut satırı
ortamında hem de gui ortamı olan X-Windows’da korur. Dahası X-Windows’da yapabileceğiniz
hemen herşeyi komut satırından (konsoldan) gerçekleştirebilirsiniz.
Az önce bahsettiğimiz gibi Unix’in temel özelliği çok görevli ve çok kullanıcılı olmasıdır. Bu
sebeple Unix’de çok ciddi bir kullanıcı kısıtlaması vardır. Kullanıcılar, ancak izinleri olan harddisk
alanında, izinleri olan komutları, kullanmalarına izin verilen hafıza miktarında ve hatta CPU
gücü ile yaparlar. Bir kullanıcının bir programının çakılması bir başka kullanıcıyı ve makinanın
genel işletimini engellemez.
Otuz yıldır geliştirilen bu özellikler Unix’i diğer işletim sistemlerinden ayırmakta ve dünyanın en
çok tercih edilen sunucu platformu yapmaktadır.
İşte bu noktada Unix’le tanışıklığı biraz daha ilerlemiş bazıları ’iyi de kullanması kesinlikle daha
zor, bir çok işi konsoldan yapıyorsunuz, Windows gibi guiden herşeyi halletmek varken, 2003
senesinde ben niye konsolu kullanayım’ diyebilir.
Burda bir şeye açıklık getirmek lazım. Konsol, dinazorluktan, ya da eski kafalılıktan hala
kullanılan bir şey değildir. Konsol kullanılmaktadır, zira bir sistem yöneticisinin işlemleri en hızlı ve
en kolay yoldan yapmasının yolu konsoldur. Konsoldan bir iki satır ile hallettiğiniz bir emri guiden
yapmak genelde çok daha uzun zamanınızı alır. Belki daha da önemlisi, konsol ’ne yapması
gerektiğini bilenler ’ içindir, şuraya buraya klikleyeyim de nasıl olsa hallederim bu işi diyerek
sistemi kurcalayanlar için değil.
Bir başka önemli nokta da Unix’in gücünü biraraya gelmiş binlerce küçük programdan alıyor
olmasıdır. Bu kurs süresince size bu programları ihtiyacımız doğrultusunda nasıl birbiri ile
ilintileyeceğimizi, nasıl istediğimizi gibi sonuçlar alacağımızı göstereceğiz.
Kısa bir örnek ls komutu olabilir. Dos ortamındaki dir komutunun karşılığı olan ls komutu size
basitçe bir dizinin içeriğini gösterir. Diyelim ki bu dizin uzun ve içeriğini sayfa sayfa görmek
1
istiyoruz. Bu noktada herhangibir text dosyasını bize sayfa sayfa gösteren more komutu ile ls
komutunu birleştiririz. En basitinden ls -al | m ore dediğinizde ls komutunun çıktısı takip
edebileceğiniz gibi sayfa sayfa karşınıza gelir. Mesela ls komutu bir dizindeki dosyaları
gösterirken, ls|w c -l komutu ls komutunun çıktısını wc (wordcount) komutuna gönderek o
dizinde kaç dosya olduğunu gösterir. Görüyorsunuz iki alakasız komutla ls komutuna yeni
fonksiyonlar kazandırdık. Dahası bir dizinde kaç dosya olduğunu bilgisayara saydırdık. Kolaylıkla
bir başka komutu da bu sisteme ekleyip, her dosyayı bizim için teker teker printera yollamasını
sağlayabilirdik. Veya başka bir şey. Birkaç kelimelik bu tür komutlarla yapabileceğiniz şeylerin
ne kadar derine gidebildiğini görseniz şaşarsınız. Dahası bir shell ortamı gibi yapıştırıcı bir sahte-
programlama dili ile birleştirildiğinde bu komutlar gerçekten uygulama düzeyinde işlerin
altından kalkabilirler.
Linux kullanmayı öğrenmenizin sebeplerinden biri işte bu. Gerektiği gibi bilgisayarınızı kontrol
edebilmeniz, ona istediğiniz işlemleri yaptırabilmeniz. Kendinizi ona değil onu kendinize
uydurabilmeniz.
Bu eğitim neleri içeriyor?
"Linux Temellerine" hoşgeldiniz. Bu kurda sizlere bash (Linux’daki standart kabuk (shell))’i
tanıştıracak, ls, cp, mv gibi standart Linux komutlarının tüm potansiyelini nasıl kullanabileceğinizi
gösterecek, Linux’un izin ve sahiplik modellerini ve daha birçok kavramı anlatacağız.
