LAL
Moderatör
KAYALARIN ÇÖZÜLMESİ ve TOPRAK OLUŞUMU
toprakKayalar dış kuvvetlerin etkisiyle zamanla ufalanıp dağılırlar. Bu olaya kayaların çözülmesi denir.
Taşların çözülmesinde,
Taşların cinsi, havadaki gazlar, su, sıcaklık farkı ve organizmalar başlıca etkenlerdir. Taşların çözülmesi iki şekilde meydana gelir.
a) Fiziksel veya Mekanik Çözülme
Kayaların kimyasal bileşimine herhangi bir değişme olmadan fiziksel olarak parçalanması olayıdır. Mekanik parçalanmada en büyük etki günlük sıcaklık farkıdır. Gündüz ısınıp genleşen kayalar gece sıcaklığın düşmesiyle sıkışık daralırlar. Böylece taşlarda çatlamalar ve parçalanmalar oluşur. Fiziksel çözülme günlük sıcaklık farkının fazla olduğu çöl, karasal, step, tundra iklimlerinin etki alanlarında yaygın olarak görülür. Ayrıca yüksek dağlık alanlarda gündüz eriyen kar ve buz suları taşların çatlaklarına sızarak gece donar, hacim genişlemesi sonucu taşlar parçalanır. Bunun dışında taşların boşluklarına giren bitki kökleri zamanla kalınlaşarak taşları mekanik yolla parçalar.
b) Kimyasal Çözünme
Taşların, kimyasal yapılarının nem ve sıcaklığın etkisi ile değişmesidir. Sıcaklığın yüksek olması kimyasal çözünmeyi kolaylaştırır. Kimyasal çözünme, sıcaklığın ve yağışın fazla olduğu, Ekvatoral iklim, muson iklimi, savan iklimi ve ılıman okyanus ikliminin etkili olduğu yerlerde yaygındır.
Toprak Oluşumu ve Türkiye’deki Toprak Çeşitleri
Toprağın ana kaynağı taşlardır. Taşların fiziksel ve kimyasal çözülmesi sonucu oluşan parçaların arasına bitki ve hayvan kalıntılarının karışmasıyla toprak oluşur. Toprak, içerisinde çeşitli mineraller, canlı organizmalar, organik maddeler, hava ve su bulunduran bir örtüdür. Aşağıdaki grafikte de oranları belirtildiği gibi bir toprak kütlesinin yaklaşık % 45′i mineral, % 25′i hava, % 25′i su ve % 5′i organik maddelerden oluşmaktadır.
toprakKayalar dış kuvvetlerin etkisiyle zamanla ufalanıp dağılırlar. Bu olaya kayaların çözülmesi denir.
Taşların çözülmesinde,
Taşların cinsi, havadaki gazlar, su, sıcaklık farkı ve organizmalar başlıca etkenlerdir. Taşların çözülmesi iki şekilde meydana gelir.
a) Fiziksel veya Mekanik Çözülme
Kayaların kimyasal bileşimine herhangi bir değişme olmadan fiziksel olarak parçalanması olayıdır. Mekanik parçalanmada en büyük etki günlük sıcaklık farkıdır. Gündüz ısınıp genleşen kayalar gece sıcaklığın düşmesiyle sıkışık daralırlar. Böylece taşlarda çatlamalar ve parçalanmalar oluşur. Fiziksel çözülme günlük sıcaklık farkının fazla olduğu çöl, karasal, step, tundra iklimlerinin etki alanlarında yaygın olarak görülür. Ayrıca yüksek dağlık alanlarda gündüz eriyen kar ve buz suları taşların çatlaklarına sızarak gece donar, hacim genişlemesi sonucu taşlar parçalanır. Bunun dışında taşların boşluklarına giren bitki kökleri zamanla kalınlaşarak taşları mekanik yolla parçalar.
b) Kimyasal Çözünme
Taşların, kimyasal yapılarının nem ve sıcaklığın etkisi ile değişmesidir. Sıcaklığın yüksek olması kimyasal çözünmeyi kolaylaştırır. Kimyasal çözünme, sıcaklığın ve yağışın fazla olduğu, Ekvatoral iklim, muson iklimi, savan iklimi ve ılıman okyanus ikliminin etkili olduğu yerlerde yaygındır.
Toprak Oluşumu ve Türkiye’deki Toprak Çeşitleri
Toprağın ana kaynağı taşlardır. Taşların fiziksel ve kimyasal çözülmesi sonucu oluşan parçaların arasına bitki ve hayvan kalıntılarının karışmasıyla toprak oluşur. Toprak, içerisinde çeşitli mineraller, canlı organizmalar, organik maddeler, hava ve su bulunduran bir örtüdür. Aşağıdaki grafikte de oranları belirtildiği gibi bir toprak kütlesinin yaklaşık % 45′i mineral, % 25′i hava, % 25′i su ve % 5′i organik maddelerden oluşmaktadır.
