Pamuk Nedir? Nerelerde Yetişir?

Ebegümecigiller familyasından (Malvaceae), kozası şeklindeki meyvesi üç, dört, beş dilimli olan ve sıcak bölgelerde yetişen bir tarım bitkisidir. Malvacea bitkisinin tohumlarının etrafında oluşmuş ince, yumuşak tellere ve tellerin işlenmiş şekline de pamuk denir. Pamuk’un latince ismi Gossypium Hirsutum’dur.
pamuk
Pamuk’un gövdeleri diktir, dallanmış biçimdedir ve de çok tüylüdür. Yaprakları ise sapları uzun, parçalı ve taban kısmı da kalp şeklindedir. Çiçekler saplı yaprakların koltuğunda tek tek yer alır. Dış çanak yaprakları üç kısımdan oluşur. Taç yaprakları ise beş serbest parçadan meydana gelmiştir.

Dünya tarihinde lifli bitkiler arasında, lifi endüstriyel olarak işlenen ilk bitki olan pamuk, bundan 5000 yıl evvel Hindistan’da tarımı yapılmış ve kumaş dokuması için kullanılmıştır.

Pamuk, günümüzde sanayinin pek çok alanında temel ham madde olarak kullanılmakta, endüstri bitkileri arasında hem lifinden hem de yağından yararlanılan bir bitki olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun için pamuğun lifi tekstil sanayisinde, çekirdeğinden üretilen pamuk yağı ise bitkisel yağ sanayisinde kullanılır. Posası ise küspe ve kapçık olarak hayvan yemi sanayisinde kullanılır. Bunun yanında lifleri selülöz sanayisinde de ham madde olarak kullanılmaktadır.

Pamuk’u randımanlı üretilmek için iklim şartları çok önemlidir. Pamuk sıcak iklimi ve alüyvonlu verimli toprakları sever. Derin sürülmüş ve iyi gübrelenmiş toprağa ekildiğinde verim alınabilir. Sıcak bölgelerde Şubat ayında, soğuk bölgelerde ise Mart ve Nisan aylarında ekimi yapılır. Ağustos ayına gelindiğinde ise hasat edilir. Yağışlar pamuğun üretilmesini olumsuz yönde etkiler. Yağmurlar rekoltenin düşmesine, verimin azalmasına ve dolayısıyla kalitenin düşmesine sebebiyet verir. Pamuk yurdumuzda Batı ve Güney Anadolu kısımlarında yetişir. Özellikle Çukurova havzasının en çok rağbet gören tarım ürünü de pamuktur.

Pamuk, kozaları olgunlukta açılan ve açılmayan olarak iki gruba ayrılır. Türkiye’de genelikle açılmayan kozalar tercih edilmektedir. Daha kaliteli ürün olgunlukta kozaları açılan pamuktur ancak yeterli sürede toplanamazsa iklim şartları, rüzgar, yağmur gibi etmenlerle ziyan olur. Dağ pamuğu olarak da bilinen kozaları kapalı kalan pamuk ise, beyaz renktedir, soğuğa ve tarım hastalıklarına karşı dayanıklıdır. Hasat vakti olduğunda kozaların yerine üzerinde pamuklar olan çekirdekleri toplanır. Olgun zamanında toplanan meyvelerin kabuk, tohum ve lifleri özel makinelerle bir birinden ayrıştırılır. Tohumdan pamuk liflerinin ayrılması olayına çırçırlama denir. Çırçır makniaları kullanılarak yapılan çırçırlama işleminde çekirdekler bir tarafa, pamuk lifleri ise öteki tarafa ayrılır. Yerli pamuk meyvelerinin işlenme işleminin ardından elde edilen ürünün %12 ilâ %22’si pamuk, %40 ilâ %50’ı tohum ve %15 ilâ %30’u kabuktur. Tohum kısmı yağ açısından oldukça zengindir ve %30 ilâ %40 arasında yağ içermektedir.

Pamuğun Kullanıldığı Alanlar Nelerdir?

Pamuk liflerinin büyük bir kısmı saf selülozdan oluşur. Tohum kısmı ise yağ, nişasta ve müsilaj içerir. Pamuk yağı yarı kuruyan olarak adlandırılan yağlar sınıfındadır. Köklerde ise fenolik bileşikler ve reçine tabiatındaki maddeler taşırlar.

Pamuk ekseriyetle tekstil sektöründe kullanılır. Ayrıca pamuk güçlü bir kan dindiricidir. Tıp sektöründe hem saf olarak hem de sterilize şekilde kullanılmaktadır. Bunun yanında suni ipek yapımında da kullanılan bir ham maddedir. Yine tıpta da kullanılan pamuk yağı, ayrıca yemek yağı olarak kullanıldığı gibi, sabu yapımında da kullanılır.

600 bin hektarlık alandan 500 bin tonluk üretim sağlanmaktadır ve Türkiye pamuk ihtiyacı olarak kendine yeten ve pamuk ihracatı yapan ülkeler arasındadır. Türkiye dünyadaki tarım üretiminin tahminen %5,6’sını 250 bin tonluk pamuk ihracatıyla karşılamaktadır ve dünya da pamuk üreticisi ülkeler sıralamasında sekizinci sırada yer almaktadır.

Dünyada pamuk üretimi yapan ülkeler arasında; ABD, Çin, Hindistan, Pakistan, Türkiye, Brezilya, Arjantin, Mısır, Yunanistan, Suriye, Meksika, İran, Sudan, Tanzanya ve Paraguay gibi ülkeler yer almaktadır.