Kalay Nedir, Nerelerde Kullanılır?

Gümüş gri renkte bir element olan kalayın atom numarası 50, simgesi ise stannumdan gelen Sn’dir. Korozyona direnci vardır ve kolay kolay okside olmaz. Bu özelliği dolayısıyla diğer metalleri korozyondan korumak için kaplamada kullanılmaktadır. Mezapotamya ve Mısır’da bulunan bronz alaşımlarında kalay kullanıldığı bulunmuştur.

Kalay madenciliği, Endonezya, Tayland, Malezya, Bolivya, Çin ve Demokratik Kongo Cumhuriyetleri’nde yapılmaktadır. Genellikle plasiyer yataklardan elde edilmektedir. En çoğu Güneydoğu Asya’dadır. Kalay hurdası önemli kalay kaynağıdır. Öneme sahip olan kalay minerali kasiterit (SnO2)’tir. Kalay yumuşak ve dövülebilir bir madendir. Kuvvetli alalilerden ve asit türlerinden etilenmektedir. Oda sıcaklığında dövülebilir durumdadır, fakat ısıtılınca kırılgan olur. Yiyeceklerdeki organik asitler kalaya etki etmez, fakat birçok alkali çözeltiler kalaya etki edebilir. Kalaya 100°C’den yüksek sıcaklıklarda halojenler ve hidrojen sülfür etki etmektedir. Hidroflorik asit ve hidroklorik asit yavaş, nitrik asit hızlı olarak kalayla reaksiyona girer. İki allotroppu vardır. 13,2°C üzerinde ısıtıldığı zaman beyaz ve beta-kalay, düşük sıcaklıklarda ise gri veya alfa-kalay kararlı olur ve germanyum ve silisyuma benzeyen kübik kristal yapısı oluşur.

Kalay metalinin mineralinde kurşun, gümüş, bakır, arsenik, tantal, demir, kükürt, tunsten ve nikel vardır. Bunlardan arındırmak için önce öğütülüp suyla yıkanır ve manyetik kısmı ayrılır. Kavurma yöntemiyle arsenik ve kükürtten ayrılır ve asitle yıkanılarak sentezlenip fırınlardan indirgeme tamamlanır. Hurda tenekelerden de kalay elde edilebilmektedir.

Kalay genellikle çelik levhaları ve bakır teneke gibi eşyaları kaplamada kullanılmaktadır. Yumuşak ve zayıf olduğundan kadmiyum, antimon, nikel, kobalt, titzan, çinko, zirkonyum, demir, bakır ve kurşunla alaşım şeklinde kullanılır. Kurşun içeren kalay lehimdir. Bronz yapımında kullanılır ve bronzdaki korozyonu önlemektedir. Duyarlı kağıt imali, ağartma ve kaplamada Kalay-4-klorür bileşiği kullanılmaktadır. Sabunlardaki parfüm tespitinde, makine yağlarının ıslahında ve ayna yapımında kullanılmaktadır. Kalay-4-oksit ise cam üretiminde, tekstilde ve seramik sırlarında kullanılır. Kalay-2-klorür boya, polimer, fosfor ve kimyasal madde galvanize edici olarak kullanılır. Kalay sülfat ise kalay kaplamada ve boyamada kullanılır. Kalay boruların ve elektrik devrelerinin lehimlenmesinde de kullanılır.

Kalay hangi alanlarda kullanılır?

Bilinen bazı önemli kalay alaşımları ise babit metali, döküm kabı alaşımı, fosfor bronzu, bronz, beyaz metal ve yumuşak lehimdir.