Ömer
Yönetici
Türkiye'nin Nato'ya Katkıları Nelerdir?
Türkiye Cumhuriyeti ve dolayısıyla Türk Ordusu NATO'ya katıldığı günden itibaren, bu askeri birliğe gerek lojistik, gerek stratejik, gerekte asker gücü olarak pek çok destekte bulunmuştur.
Bu destekleri yedi ana başlık altında ifade etmek gerekirse;
1. NATO HAREKATI ÇERÇEVESİNDE VERİLEN DESTEK
a. Balkan Harekatı:
(1) Bosna-Hersek (SFOR):
(a) Bosna-Hersek sorununa çözüm bulmak maksadıyla 21 Şubat 1992 - 20 Aralık 1995 tarihleri arasında UNPROFOR (BM Koruma Gücü) ismiyle çok uluslu bir kuvvet bölgede görev yapmıştır. Müteakiben Dayton Barış Anlaşması’nın imzalanması ile birlikte NATO’nun liderliğinde IFOR (Barış Uygulama Gücü), 20 Aralık 1995 tarihinden itibaren Bosna-Hersek’te göreve başlamıştır. Aynı güç 20 Aralık 1996 tarihinde ismini SFOR (Barış İstikrar Kuvveti) olarak değiştirmiştir.
(b) Türkiye, Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nin Bosna-Hersek'le ilgili kararına istinaden, 1.400 kişilik alay seviyesinde bir Türk Mekanize Görev Kuvvetini 4 Ağustos 1994 tarihinde Zenica’ya göndermiştir. Görevi NATO’nun devralmasını müteakip, 20 Aralık 1994’te bu birlik tugay çapına çıkarılarak IFOR’a tahsis edilmiştir. IFOR’un görev süresinin sona ermesinden sonra Türk Tugayı, 20 Aralık 1996 tarihinden itibaren NATO İstikrar Kuvveti-SFOR’a tahsis edilmiştir. İstanbul NATO Zirvesinde alınan karar gereği SFOR Harekatının sorumluluğu, 02 Aralık 2004 tarihinden itibaren Avrupa Birliğine devredilmiştir.
(c) BM döneminde harekata katılan birliğin masrafları, BM tarafından karşılanmıştır. NATO liderliğindeki dönemde birliklerimiz için Türkiye, yaklaşık olarak 200 milyon ABD Doları harcamıştır.
(2) Bosna-Hersek(ALTHEA):
(a) İstanbul NATO Zirvesinde alınan karar gereği SFOR Harekatının sorumluluğu, 02 Aralık 2004 tarihinden itibaren Avrupa Birliğine devredilmiştir.
(b) Bosna - Hersek'te; AB ALTHEA Harekatı kapsamında, 33 ülkenin katılımı ile 6.494 kişiden oluşan çok uluslu güç, üç sektör halinde görevini sürdürmektedir.
(c) NATO, “Saraybosna” karargahı vasıtasıyla “Advisory” görevlerini icra etmeye ve bölgede varlığını sürdürmeye devam etmektedir.
(ç) Başlangıcından beri Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikasının geliştirilmesine, tam üyelik perspektifiyle uyumlu olarak yaklaşan Türkiye, söz konusu harekata halen NATO liderliğinde devam eden Barışı Koruma Harekatına yaptığı katkılarının aynısı ile iştirak etmiştir.
(d) Finlandiya liderliğindeki Kuzey sektöründe; Türkiye, Polonya ve Portekiz’den oluşan manevra taburuna Türkiye bir bölük ve Çokuluslu Tabur karargahına personel vermektedir. Manevra Tabur Komutanlığı 01 Aralık 2004-31 Haziran 2005 tarihleri arasında ilk dönem için Türkiye tarafından üstlenilmiştir. Müteakip dönemlerde liderlik altı ay süreyle Portekiz ve Polonya tarafından yürütülecek, çokuluslu tabur karargahı lider ülkenin bulunduğu kışlaya taşınacaktır. Ayrıca Türkiye, 6 adet İrtibat ve Gözetleme Timi (LOT) toplam 50 kişi ve Entegre Polis Birimine 23 kişi (Jandarma) ile katkıda bulunmaktadır. Avrupa Birliği ALTHEA Harekatında Türkiye toplam 371 kişilik kuvvet ile görev yapmaktadır.
(e) Kuvvet katkısına ilave olarak Türkiye, Avrupa Birliği harekatı kapsamında kurulan EUFOR Karargahına 10, Milli İstihbarat Hücresine 5, İnsan İstihbaratı Kısmına 2, NATO Saraybosna Karargahına 3, Kuzey Sektör Karargahına 4 toplam 24 personel ile katkı sağlamıştır.
(f) Ayrıca AB ALTHEA Harekatı da dahil olmak üzere sadece Balkanlarda kullanılmak kaydıyla Stratejik İhtiyat Kuvvetine Ağustos 2005 tarihinden itibaren 6 ay süreyle 500 kişilik bir manevra taburu ile katkıda bulunmuştur.
(3) Kosova:
(a) NATO harekatı esas itibariyle Miloseviç’i barışa zorlamak ve etnik temizlik harekatına son vermek için icra edilmiştir. Hava harekatı, 24 Mart 1999’da başlamış ve 10 Haziran 1999’da barışın sağlanmasıyla son bulmuştur. Türkiye, harekata başlangıçta Ghedi/İtalya’da bulunan 10 adet F-16 uçağı ile iştirak etmiştir. Uçaklarımız, harekat süresince gece ve gündüz toplam 2.000 saatten fazla uçarak 444 sorti gerçekleştirmiştir. Türkiye’den harekata iştirak için karar alınmış ve o esnada harekat sona erdirilmiştir.
(b) Adriyatik’teki NATO Akdeniz Daimi Deniz Gücü’nde bulunan bir fırkateyn ile Akdeniz Daimi Mayın Gücü’nde bulunan bir mayın avlama gemisi ile deniz harekatına iştirak edilmiştir.
(c) Harekatın başlaması ile birlikte Makedonya, Arnavutluk ve Türkiye'ye büyük bir mülteci akını başlamış ve bir insanlık dramı yaşanmıştır. Bu krizin çözümüne yardımcı olmak ve yaşanan insanlık dramında oluşan yaraları sarmak maksadıyla Arnavutluk'ta konuşlandırılan İnsani Yardım Kuvveti (AFOR)'ne Türkiye, bir Sahra Hizmet Bölüğü tahsis etmiştir. Sahra Hizmet Bölüğü, Mayıs 1999’da Arnavutluk'a intikal etmiş ve Eylül 1999’da Türkiye'ye geri dönmüştür.
(ç) NATO, Kosova’da barışı uygulamak maksadıyla KFOR çok uluslu gücü oluşturmuştur. KFOR kapsamında, halen 34 ülkenin (23 NATO, 11 NATO üyesi olmayan ülke) katılımı ile 17.645 kişiden oluşan çok uluslu güç dört sektör halinde görevini sürdürmektedir. Prizren’de konuşlu Kosova Türk Tabur Görev Kuvveti (380 kişi-Azeri ve Gürcü takımları hariç (68 kişi)), Çok Uluslu Alman/İtalyan Tugayı (ÇUT-GB) sektöründe görevine devam etmektedir. Tb. Kh. ve bir bölük Prizren’de, bir bölük Mamuşa’da ve bir bölük Dragas’ta konuşlanmıştır. KFOR karargahında Türkiye’ye 10 Sb., 2 Astsb. toplam 12, Güneybatı sektör karargahında 1 Sb. kadrosu tahsis edilmiştir. Sonbahar 2004 Gözden Geçirme Raporunda, KFOR’un 2005 yılında yapılacak İlkbahar 2005 raporuna kadar mevcut durumun muhafaza edilmesi kararlaştırılmıştır. Azeri ve Gürcü takımlarının masrafları da Türkiye tarafından ödenmektedir.
(d) KFOR K.nın Kosova toplumu, sivil makamlar, UNMIK ve diğer uluslararası kuruluşlarla irtibat sağlamak maksadıyla, geliştirdiği İrtibat ve İzleme Konsepti esas alınarak her belediye için bir tim olacak şekilde kurulması öngörülen İrtibat ve İzleme Timlerine Türkiye, Dragas ve Güney Prizren’de iki tim ile katkıda bulunmuştur.
(e) Kosova ve Bosna Hersek’teki gelişmeler doğrultusunda, Türkiye Balkanlardaki Milli Kısıtlamalarını tekrar gözden geçirmiş, “Kalabalıkların Kontrol Altına Alınması (CRC)” görevlerine ilişkin kısıtlamamız kaldırılmış, Bosna Hersek ve Kosova’daki birliklerimizin iki ülke arasında sınır ötesi harekat yapmaması kısıtlaması muhafaza edilmiş ve ilgili NATO Makamlarına bildirilmiştir. Türk birlikleri Bosna Hersek ve Kosova’da NATO’nun verebileceği her görevi yapabilecek şekilde teçhiz edilmişlerdir.
(4) Makedonya:
Türkiye, 15 Ağustos-15 Eylül 2001 tarihleri arasında icra edilen “Esas Hasat” operasyonuna bölük seviyesinde bir birlik ile katılmıştır. Türk bölük timi 05-06 Ekim 2001 tarihlerinde Türkiye’ye geri intikal etmiştir.
(a) Takiben Uluslararası Gözlemcilere destek sağlamak maksadıyla, NATO önderliğinde 15 Aralık 2002 tarihine kadar icra edilen “ Amber Fox ” harekatına 32 kişilik bir takım ile iştirak edilmiştir. Daha sonra NATO, altı ay süreli Müttefik Uyumu (Allied Harmony) harekatını başlatmıştır. Türkiye, bu harekatta takımımıza uygun bir görev verilmemesi nedeniyle, söz konusu takımı 19 Aralık 2002 tarihinde geri çekmiş; ancak karargahta 4 personel görevlendirmiştir.
(b) NATO tarafından icra edilen Müttefik Uyumu harekatı, 31 Mart 2003 tarihinde AB’ye devredilmiştir. Türkiye AB tarafından icra edilen “Concordia” harekatına iki hafif irtibat timi, AB karargahında 2 subay ve NATO Üsküp karargahında 1 subay ile iştirak etmiştir. Concordia Harekatı 15 Aralık 2003 tarihinde sona ermiş ve görevli personelimiz geri çekilmiştir. Bu tarihten itibaren görevi AB Polis Gücü PROXİMA devralmıştır. PROXİMA Polis Gücü’nde 4 Jandarma personeli ve NATO Üsküp Karargahında 1 subayımız görev yapmaktadır.
(c) Türkiye, Makedonya’da NATO önderliğinde icra edilen harekata iştirak eden birliklerin masraflarını Kosova Tabur Komutanlığı bütçesinden karşılamıştır. AB öncülüğünde icra edilen harekata 136.000 Euro katkı payı ödenmiştir.
(5) Arnavutluk:
Barış için Ortaklık (PfP) üyesi olan Arnavutluk’un önümüzdeki dönemde NATO’ya üye olması çalışmalarına katkıda bulunmak, silahlı kuvvetlerinin yeniden yapılandırılmasına yardımcı olmak ve NATO ile ilişkilerinde işbirliği ve koordinasyonu sağlamak maksadıyla Tiranda bir NATO Karargahı teşkil edilmiştir. Bu karargahta 1 Türk subayı da görev yapmaktadır.
b. “Active Endeavour” Harekatı
(1) Terörizme karşı Doğu AKDENİZ' de ACTIVE ENDEAVOUR Harekatı; NATO Daimi Deniz Kuvvetleri (SNMG1/SNMG2) tarafından dönüşümlü olarak ENDEAVOUR Görev Kuvveti (Task Force ENDEAVOUR (TFE)) adı altında icra edilmektedir.
NATO ülkeleri tarafından TFE'nin desteğine, SNMG1/SNMG2 katılımları haricinde ilave unsurlar tahsis edilmektedir.
(a) Türkiye, bu harekata daimi olarak ;
(I) SNMG2 bünyesinde görevli bir Fırkateyn, (II) İzmir'de "On Call" durumunda hazır bekleyen bir Karakol Gemisi, (III) Belirli aralıklarla görev almak üzere bir Akaryakıt Gemisi, (IV) Sınırlı periyotlarla Denizaltı desteği ile iştirak etmektedir.
(b) Ayrıca, Türkiye OAE Harekatına aşağıdaki unsurlarla ilave katkıda bulunmuş/bulunmaktadır;
(I) 15-30 Haziran 2004 tarihlerinde 1 Fırkateyn.
(II) 25-30 Haziran 2004 tarihlerinde (İstanbul Zirvesi) 1 Fırkateyn.
(III) 01-31 Aralık 2004 tarihlerinde 1 Korvet.
(IV) 15 Mart-15 Nisan 2005 tarihlerinde 1 Fırkateyn.
(c) Aynı zamanda Aksaz Deniz Üssü harekata iştirak eden Müttefik gemiler tarafından lojistik maksatlı olarak yoğun bir şekilde kullanılmaktadır.
(2) Ekim 2001’den itibaren devam etmekte olan ACTIVE ENDEAVOUR (OAE) Harekatı ile ilgili olarak, Sonbahar 2003 ve İlkbahar 2004 Periyodik Gözden Geçirme Raporlarını takiben NAC direktifleri doğrultusunda Yeni Harekat Paterni'nin uygulanması kararı alınmış ve 01 Ekim 2004 tarihinden itibaren uygulamaya geçilmiştir.
(3) Karasuları haricindeAKDENİZ’in tamamına genişletilen ACTIVE ENDEAVOUR Harekatı (OAE) birbiri ile bağlantılı iki ayrı faaliyetten (AkdenizveSTROG) oluşmaktadır.
(a) AKDENİZ:
Akdeniz'in bütününden sorumlu olarak istihbarata dayalı harekat icra edecek şekilde revize edilmiştir. Ancak Harekat genişletilmiş sahanın bir bölümünde, etkinleştirilmiş kuvvetlerle periyodik olarak Akın Harekatı şeklinde icra edilecektir. Ayrıca D/K Uçakları ve Denizaltıların belirgin sahalarda, koordineli karakol görevlerinde kullanılması planlanmıştır. Harekatın esas gayesi; tanımlanmış deniz resmini sadeleştirmek maksadıyla bilgi ve istihbaratı toplamak ve işlemek, bütün gayreti, seçilmiş temaslar üzerine odaklamaktır. Bu maksatla JFC NAPOLİ bünyesinde Joint Information Analysis Center (JIAC) tesis edilmektedir.
(b) STROG (Strait of Gibraltar):
Terörist hücumlara karşı koruma sağlamak maksadıyla ticari olmayan müttefik deniz taşımacılığına refakat etmek üzere icra edilmektedir. Refakat edilecek gemi sayısının belirli bir seviyenin altına düşmesi durumunda harekatın askıya alınması söz konusudur.
(4) Active Endeavour Harekatına NATO dışı ülke katılımları kapsamında Rusya Federasyonu ile mektup değişimi 09 Aralık 2004 tarihinde Bakanlar toplantısında imzalanmış olup RF’nin 2005’in ortalarından itibaren harekata Akdeniz’de katılması planlanmaktadır.
(5) Active Endeavour harekatının Türkiye’ye yıllık maliyeti yaklaşık 13,5 Milyon ABD dolarıdır.
c. ISAF (International Security Assistance Force):
(1) Bonn anlaşması uyarınca, Kabil ve çevresinin güvenliğinin sağlanmasında Afganistan’da kurulan Geçici Yönetime yardımcı olmak maksadıyla, BM Güvenlik Konseyinin 1386 sayılı kararı doğrultusunda 19 Aralık 2001 tarihinde İngiltere liderliğinde Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti oluşturulmuş ve bu kuvvet 16 Ocak 2002 tarihinden itibaren tam harekat kabiliyetine ulaşmıştır.
(2) Türkiye başlangıçta UGYK’ne idari ve lojistik unsurlarla desteklenmiş bir bölük timi ile tümen ve tugay karargahlarında irtibat subayları ile katılmış, ilave olarak, UGYK’nin planlama maksatları için Northwood/İngiltere’de bulunan Daimi Müşterek Karargahta (PJHQ) 17 Ocak 2002 tarihinden itibaren bir irtibat subayı görevlendirmiştir. Bölük timi 15 Şubat 2002 tarihinde Kabil / Afganistan’a intikale başlamış ve 23 Şubat 2002 tarihinde intikalini tamamlamıştır.
(3) UGYK harekatını uluslararası koalisyonun terörizme karşı yürüttüğü mücadelenin bir parçası olarak gören Türkiye, ikinci dönemde (20 Haziran-20 Aralık 2002) önceki uygulamada olduğu gibi aynı sorumluluk sahasında aynı görevi 6 aylık süre için yapmak üzere UGYK’nin liderliğini alma konusundaki kararını 29 Nisan 2002 tarihinde açıklamıştır. Bu açıklamayı müteakip, BM Güvenlik Konseyi tarafından UGYK’nin görev süresinin 20 Aralık 2002 tarihine kadar uzatıldığını ifade eden 1413 sayılı kararı yayınlanmış ve Türkiye’nin lider ülke sorumluluğunun hukuki alt yapısı oluşturulmuştur.
(4) UGYK lider ülke sorumluluğunun alınması kararına paralel olarak Afganistan’da bulunan unsurlarımızın takviyesi kapsamında 24 Mayıs 2002 tarihinden itibaren Afganistan’a birlik ve malzeme sevkine başlanmış, bu faaliyetler 30 Haziran 2002 tarihinde tamamlanmıştır. Bu itibarla Tabur Görev Kuvveti seviyesine çıkarılarak yaklaşık 1350 personeli ihtiva eden bir Türk Birliği oluşturulmuştur.
(5) 20 Haziran 2002 tarihinde düzenlenen törenle UGYK lider ülke sorumluluğu alınmış, 27 Haziran 2002 tarihinde Tabur Görev Kuvvetinin komuta devir teslimi yapılmış, 30 Haziran 2002 tarihinde ise Kabil Hava Alanının işletilme sorumluluğu alınmıştır.
(6) 20 Haziran 2002 tarihinde UGYK lider ülke sorumluluğun alınmasına paralel olarak Gnkur.Bşk.lığı karargahında teşkil edilen Afganistan Harekat ve Koordinasyon Merkezi (AHKM)’de harekatın kontrol ve koordinasyon sorumluluğunu İngiltere’den teslim almıştır. AHKM bünyesinde Yabancı İrtibat Subayları kısmı ile Çok Uluslu Ulaştırma Koordinasyon Merkezi (MNMCC) teşkil edilmiştir.
(7) ISAF-III, IV ve V nci dönemde de bölük seviyesinde birer birlik ve karargahlarda görevli personel ile katkılar sürdürülmüştür.
(8) ISAF VI dönemine, Azeri ve Arnavut takımları dahil bir P.Bl.Timi, ISAF ve Kabil Çok Uluslu Tugayı (KÇUT) Kh.larına karargah personeli, bir İnsan İstihbarat (HUMINT) Timi, Kabil Uluslararası Havaalanı’nın NATO tarafından işletilmesi kapsamında oluşturulan kadrolara 9 kişilik (5 sivil 4 asker) personel desteği, 3 adet genel maksat helikopteri ve NATO Kıdemli Sivil Temsilcisi Sn. Hikmet ÇETİN’in 6 kişilik koruması olmak üzere toplam 251 personel ile katkı sağlanmıştır.
(9) NATO’daki planlamalar çerçevesinde Avrupa Kolordusu, 13 Şubat 2005 tarihinde görevini 3 ncü Kolordu (NRDC-TU) Karargahı’na devretmiştir. Bu kapsamda;
(a) KÇUT’nın emir komuta sorumluluğu da 27 Ocak 2005 tarihinde devralınmıştır.
(b) Bölgede, mevcut bir P.Bl.’ne(122 per.) ilave olarak üç Bölüklü bir P.Tb.(488 per.) ile Tug.Kh.Bl.(126 per.), Tug. Mu. Bl.(119 per.), Strj. MEBS Brl.(56 per.), Milli Destek Ünitesi (119 per.), Psk. Hrk. Brl., ve ilave karargah personelinden(116 per.) oluşan 1,414 Türk personel görev yapmaktadır.
(c) Türkiye, Kabil Uluslararası Havaalanı (KAIA)’nın orta dönem rotasyon planı çerçevesinde, ilk dönem liderliğini 31 Ocak 2005 tarihinden itibaren altı ay süreyle devralmıştır. Bu maksatla, KAIA kadrolarına Kabil Meydan Komutanlığı da dahil olmak üzere, 65 kişilik personel desteği sağlanmaktadır.
(10) Ülkede huzur ve güvenliğin sağlanması maksadıyla başlatılan Afganistan’ın Güvenlik Sektörü Reformları (GSR) kapsamında;
(a) Uzun vadede toplam 70.000 kişiden oluşması öngörülen Afganistan Milli Ordusu (ANA)’nun ABD’nin liderliğinde,
(b) Afganistan Milli Polis Teşkilatı’nın oluşturulmasının Almanya’nın liderliğinde,
(c) Üç yıllık bir süre için yaklaşık 100 bin askeri personeli kapsayan Silahsızlandırma, Terhis Etme ve Sivil Hayata Kazandırma (Disarmament De-mobilization Re-integration - DDR) faaliyetinin Japonya’nın liderliğinde,
(ç) Hukuk Sistemi Reformu çerçevesinde Adli Reform Komisyonu’nun İtalya’nın liderliğinde,
(d) Uyuşturucu ile mücadele faaliyetlerinin ise İngiltere’nin liderliğinde yürütülmesi öngörülmektedir .
(11) ISAF Harekatı'nın bir plan dahilinde (kuzey, batı, güney, doğu), Bölgesel İmar Ekipleri (PRT) esas alınarak bütün Afganistan'a genişletilmesi süreci dört safha olarak planlanmıştır. Halihazırda birinci aşama genişlemeyi oluşturan Kuzey Afganistan safhası Temmuz 2004 tarihi itibariyle tamamlanmıştır. İkinci aşama genişleme (Güney Afganistan) çalışmaları ise devam etmektedir.
(12) Kuzey bölgede; Meymana ve Mezar-ı Şerif PRT’leri İngiltere, Feyzabat ve Kunduz PRT’leri Almanya, Baglan PRT’si ise, Hollanda liderliğinde NATO şemsiyesi altında faaliyetlerini sürdürmektedir. Afganistan genelinde, 14 adedi milli ve 5 adedi ISAF K.lığına bağlı olmak üzere toplam 19 adet PRT faaliyet göstermektedir. Batı Afganistan’da İtalya’nın Herat PRT’sinin liderliğini üstlenmesi çalışmaları devam etmektedir.
(13) Afganistan’da, ABD liderliğinde “Sürekli Özgürlük Harekatı” kapsamında Combined Force Command - Afganistan (CFC-A) Karargahı oluşturulmuştur. OEF Harekatı’nda 1 Subay ve 2 Astsubay olmak üzere toplam 3 TSK personeli de görev yapmaktadır. Halen ISAF Harekatı’nda 37 ülkeden 8.500 kadar personel, OEF Harekatı’nda ise 20 ülkeden yaklaşık 20.000 personel görev yapmaktadır.
(14) ISAF ile Sürekli Özgürlük Harekatı’nın birleştirilmesi çalışmaları devam etmektedir.
(15) Son dönemlerde Türkiye’nin bir Bölgesel İmar Ekibi (PRT)’nin liderliğini devralması konusunun sık sık gündeme gelmesi üzerine, DİB.lığı Gnkur.Bşk.lığından görüş talep etmiştir. Bu talebe cevaben politik karara bağlı olarak gerekli askeri katılımın sağlanabileceği ve politik kararın beklendiği DİB.lığına bildirilmiştir. Ancak, DİB.lığının 17 Şubat 2005 tarihinde gönderdiği yazı ile; Mezar-ı Şerif PRT’sini kuzey Avrupa ülkelerinin devralması çalışmalarının son aşamaya geldiğinin İngiltere tarafından bildirildiği ve bu suretle de Türkiye’nin bir PRT açma konusunun tamamen gündemden çıktığı belirtilmiştir.
ç. Karadeniz Uyum (Blacksea Harmony) Harekatı:
(1) Blacksea Harmony, NATO’ya endirekt destek sağlayan harekat tipi niteliğindedir. Muhtemel terör ve yasadışı faaliyetlerin caydırılmasına ve Türk boğazlarının güvenliğine katkıda bulunmak, NATO ülkelerinin Karadeniz’e yönelik olarak yaptığı girişimlerin gerekçelerinin ortadan kaldırılmasına yardımcı olmak maksadıyla 1 mart 2004 tarihinde başlatılmıştır.
(2) Harekat, Karadeniz’de sancak-varlık göstermek, ağırlıklı olarak Batı Karadeniz olmak üzere Karadeniz’de keşif-gözetleme/karakol faaliyetleri icra etmek, NATO ve/veya milli makamlarca terörizm/yasadışı faaliyetlerle irtibatlı olduğu değerlendirilen ticaret gemilerini izlemek, görevlerine yönelik olarak Batı Karadeniz’deki sahada ağırlıklı olmak üzere icra edilmektedir.
(3) 2004 yılındaki on aylık sürede; toplam 16 fırkateyn, 31 hücumbot, 9 denizaltı, 95 deniz karakol uçağı sortisi ve 125 helikopter sortisi görev icra edilmiştir.
(4) 01 Mart 2004 ile 31 Ocak 2005 arasındaki dönemde 8.943 adet temas temin edilmiştir. Teşhis edilen gemi sayısı 5.111, sorgulanan gemi sayısı ise 1.018’dir.
(5) Şüpheli gemiler ve teşhis edilen temaslar mesajla ve NATO deniz komuta kontrol ve bilgi sistemi üzerinden NATO ülke ve makamlarına aktarılmaktadır.
(6) İcra edilen harekatın sonuç ve değerlendirmesi kapsamında; Rusya Federasyonu (RF) Deniz Kuvvetleri Komutanı’nın yaptığı ziyarette harekata katılım için istekli oldukları, Romanya Deniz Kuvvetlerinin harekata katılmaya yönelik niyetlerini belirttikleri ve siyasi otoriteye bu konuda talepte bulunacakları öğrenilmiştir.
(7) Ayrıca, harekatın İstanbul Boğazına yönelik olarak terör ve yasadışı faaliyetlere karşı güvenliğine önemli katkı sağladığı, başta NATO platformları ile Karadeniz ülkeleri olmak üzere uluslar arası düzeyde harekatın olumlu yönde etkisinin sürdüğü, icra edilen harekatın her platformda gündemde tutulmasının gerekli olduğu, Karadeniz ülkelerinin öncelikle bilgi alış-verişi şeklinde başlamak üzere harekata iştirak etmelerinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.
(8) Harekatın on aylık döneminin maliyeti 2,937,540 ABD doları olarak gerçekleşmiştir.
2. NATO KUVVET YAPISI ÇERÇEVESİNDE VERİLEN DESTEK
a. “Nato Rapid Deployable Corps-Turkey (NRDC-TU)”:
(1) İstanbul Ayazağa’da konuşlu 3 ncü Kor. (HRF) K.lığı (NRDC-TU), NATO’nun yüksek hazırlık seviyesinde tuttuğu 6 kolordudan (High Readiness Forces- HRF(L)) biridir. Bu özelliği ile NRDC-TU, NATO kuvvet yapısı kapsamında, kolordu seviyesindeki bir harekatı sevk ve idare edecek imkanı NATO’ya sunmaktadır. NRDC-TU ayrıca, kolordu (dahil) seviyesine kadar olan bir harekatta “NATO Kara Unsur Komutanlığı (Land Component Command-LCC)” görevini üstlenebilecek yeteneklere de sahiptir.
(2) NRDC-TU, NATO Mukabele Kuvveti (NMK) Kara Unsur Komutanlığı görev periyotlarının HRF(L) Karargahlarına endekslenmesi nedeniyle, her üç yılda bir, altı ay süreyle NMK(L) Tugayı’nın oluşturulmasında temel sorumluluğu da üstlenmektedir.
(3) Çokuluslu statüde teşkil edilen NRDC-TU Karargahına Türkiye, sponsor ülke olarak 26.723.825 Euro ve ayrıca çok uluslu bütçenin % 5’i oranında 138.627 Euro olmak üzere 2004 yılında toplam 26.862.452 Euro’luk bir katkı sağlamıştır.
(4) Bu çerçevede, Türkiye’nin karargah subayı statüsünde personel gönderdiği HRF(L), FLR(L) ve HRF(M) karargahlarının bütçelerine de katkıda bulunulmaktadır. Türkiye’nin bu karargahlara olan katkıları aşağıda sunulmuştur;
(a) HRF(L):
(I) NRDC-IT 2 per.
(II) NRDC-GNL 2 per.
(III) NRDC-SP 1 per.
(IV) NRDC-UK(ARRC) 6 per.
(V) NRDC-EC 2 per.
(VI) NRDC-TU 238 per.
(b) HRF(M):
(I) HRF(M)-IT 1 per.
(II) HRF(M)-SP 1 per.
(III) HRF(M)-ETF 3 per.
(c) Ayrıca, kurulma aşamasında olan Fransa HRF’sinden 2 , Yunanistan FLR’sinden 2 kadro alınmıştır. İngiliz HRF(M)-UK bir kadro ve Fransız HRF(M)-FR bir kadro alınması için girişimde bulunulmuş, bu suretle bu karargahlarda da temsil edilme amaçlanmıştır.
b. NATO Mukabele Kuvveti (NATO Response Force-NRF):
(1) Doğabilecek krizlere kısa sürede müdahale etmek amacıyla müşterek ve birleşik yapıda, yüksek hazırlık seviyesinde (5-30 gün) ve kendi mevcut lojistik imkanlarıyla 30 gün boyunca harekat icra edebilme kabiliyetine sahip NATO Mukabele Kuvveti(NRF), 15 Ekim 2003 tarihinde kurulmuştur. İlk Harekat Kabiliyeti (IOC)’ne Ekim 2004’de kavuşmuş olup Ekim 2006 itibarı ile de Tam Harekat Kabiliyeti (FOC)’ne sahip olması hedeflenmektedir.
(2) 15 Ekim 2003 – 30 Haziran 2004 tarihleri arasındaki birinci ve ikinci dönem NRF görev periyotları, söz konusu kuvvet için bir “deneme (test bed)” özelliği taşımıştır.
(3) Türkiye Kara Unsur Liderliğini üstlendiği NRF 1 ve 2’ye görünür bir şekilde katkıda bulunmuştur.
(a) Kara unsuru:
(I)Tugay Karargahı 60 Kişi
(II) Tugay Karargahı Destek Bölüğü 110 Kişi
(III) Muhabere Bölüğü 148 Kişi
(IV) Taktik Uydu Yer Terminali 50 Kişi
(V) İstihkam Takımı 48 Kişi (NRF-2)
(VI) Sıhhiye Bölüğü (Role 1) 50 Kişi (NRF-2)
(VII) Hava SavunmaBirliği 60 Kişi (NRF-2)
(VIII) Askeri İnzibat Timi 7 Kişi
(IX) İrtibat ve Koordinasyon Hücresi 4 Kişi
(b) Deniz Unsuru:
Fırkateyn 1
(c) Hava Unsuru:
(1) Tanker Uçağı 1
(2) F-16 ADX 6 (NRF-2)
(3) CSAR Helikopter 1
(4) 01 Temmuz 2004 – 30 Haziran 2005 dönemi kapsayacak NRF 3 ve 4’e Türkiye’nin kuvvet katkıları aşağıda sunulmuştur.
(a) Kara Unsuru (Lider Ülke: NRF 3 İtalya, NRF-4 Almanya-Hollanda);
(I) Hava İndirme Bölüğü (NRF 4),
(II) NBC Temizleme bünyesinde 1 NBC temizleme takımı (NRF 3),
(II) Kara Unsur K.lığı (LCC) Karargahı (NRDC HQ) kriz kadrosunda 2 kh. subayı (NRF 3 ve 4),
(IV) NRF Tugay Kh. (BDE HQ) kriz kadrosunda 2 kh. Sb.(NRF3 ve 4),
(V) Çokuluslu Askeri Polis Bl. bünyesinde 1 As.İz.ve Trf. Tk.(NRF 4).
(b) Deniz Unsuru (Lider Ülke:NRF 3-4 İngiltere);
(I) 1 Fırkateyn (NRF 3 ve 4),
(II) 1 Mayın Avlama Gemisi (NRF 3 ve 4),
(III) Deniz Unsur K.lığı Karargahında 3 kh. subayı (NRF 3 ve 4),
(IV) Refakat Görev Grubu Karargahında 1 kh. subayı (NRF 3 ve 4),
(V) Mayın Karşı Tedbirleri Görev Grubu Kh. 1 kh.Sb. (NRF 3 ve 4).
(c) Hava Unsuru (Lider :NRF 3-4 CC-Air HQ İzmir);
(I) 6 adet F-16 (NRF 3 ve 4),
(II) 1 adet CSAR helikopter (NRF 3 ve 4),
(III) 1 adet KC 135 R tanker uçağı (NRF 3 ve 4),
(IV) 3 Yer Destek Biriminde Toplam 46 personel (NRF 3 ve 4).
(ç) Özel Kuvvetler Unsuru (Lider Ülke :NRF 3-4 İngiltere);
1 Karargah personeli (NRF 3 ve 4),
(5) NRF 5 ve 6 dönemine ilişkin kuvvet oluşturma konferansı Temmuz 2004 ayında yapılmış olup Türkiye’nin tüm teklifleri kabul edilmiştir. NRF 7 VE 8 dönemine ait kuvvet oluşturma toplantısı 20 Ocak 2005’te icra edilmiştir. Bu dönemlere ait ülkelerin katkıları konusundaki çalışmalar devam etmektedir. NRF 7 dönemi sonuna rastlayan Haziran 2006 tarihinde NRF’nin Tam Harekat Yeteneği (FOC) tatbikatının yapılması kesinleşmiştir. NRF 8 nci dönem (Ocak 2007-Temmuz 2007) kara unsur liderliğini Türkiye alacaktır. NRF 5 ve 6 dönemini (01 Temmuz 2005 – 30 Haziran 2006) kapsayacak Türkiye’nin katkıları aşağıda olduğu gibidir:
(a) Kara Unsuru (Lider Ülke: NRF -5 İspanya, NRF-6 İngiltere);
(I) NBC Temizleme Bölüğü bünyesinde 1 NBC temizleme Tk. (NRF 5),
(II) Hava İndirme Bölüğü (NRF 6),
(III) Kara Unsur K.lığı (LCC) Karargahı (NRDC HQ) kriz kadrosunda 1 kh. subayı (NRF 5 ve 6),
(ıv) NRF Tugay Kh. (BDE HQ) kriz kadrosunda 1 kh. Sb. (NRF 5 ve 6),
(b) Deniz Unsuru (Lider Ülke:NRF 5-6 İtalya);
(I) 1 Fırkateyn (NRF 5 ve 6),
(II) 1 Mayın Avlama Gemisi (NRF 6),
(III) Deniz Unsur K.lığı Kh. (MCC HQ) 2 kh. subayı (NRF 5 ve 6),
(IV) Mayın Karşı Tedbirleri Görev Grubu Kh. 1 kh. subayı (NRF 6),
(V) Suüstü Grup Karargahında 1 kh. subayı (NRF 6),
(VI) Amfibi Görev Kuvveti Karargahında 1 kh. subayı (NRF 5 ve 6),
(VII) Çıkarma Kuvveti Karargahında 1 kh. subayı (NRF 5 ve 6),
(VIII) Çıkarma Kuvveti (Lf) bünyesinde 1 Takım (NRF 5 ve 6),
(c) Hava Unsuru (Lider Ülke :NRF- 5 Fransa, NRF- 6 İngiltere);
(I) 6 adet F-16 (NRF 5 ve 6),
(II) 1 adet KC 135 R tanker uçağı (NRF 5 ve 6),
(III) ACC HQ Karargahına toplam 4 personel (NRF 5 ve 6),
(ç) Özel Kuvvetler Unsuru (Lider Ülke:NRF 5-6 ABD);
(I) 13 Karargah personeli (NRF 5 ve 6),
(II) 2 Öz.Kuv.Timi (2 X 12 toplam 24 personel) (NRF 5 ve 6)
(6) NRF 7 ve 8 dönemini (01 Temmuz 2006 – 30 Haziran 2007) kapsayacak Türkiye’nin katkı teklifleri aşağıda olduğu gibidir:
(a) Kara Unsuru (Lider Ülke: NRF 7 Avrupa Kolordusu (EC), NRF 8 Türkiye);
(I) NBC Takımı (NRF 7),
(II) Kara Unsur K.lığı (LCC) Kh. (NRDC HQ) 1 kh. subayı (NRF 7),
(III) NRF Tugay Kh. (BDE HQ) kriz kadrosunda 1 kh. subayı (NRF 7),
(IV) Kara Havacılık Tb.Kh.Sb. 1 personel (NRF 7),
(V) NRDC Kh.Kara Unsur Kh. 150 personel (NRF 8),
(VI) NRF Tugay Karargahı 250 per.(NRF 8),
(VII) DJTF Kh.Bölüğü 100 personel (NRF 8),
(VIII) Kara Unsur K.lığı Loj.Des.Tb. 300 personel (NRF 8)
(IX) Kara Unsur K.lığı Mu.Bil.Sis.Tb. 150 personel (NRF 8)
(X) Askeri İnzibat ve Trafik Bölüğü (NRF 8),
(XI) Piyade Tb. 600 personel (NRF 8),
(XII) Müşterek Loj.Des.Grp.Kh. 3 personel (NRF 8),
(XIII) Rol-3 Sahra Hastanesi 3 personel (NRF 8).
(b) Deniz Unsuru (Lider Ülke:NRF 7 ve 8 İspanya);
(I) 1 Fırkateyn (NRF 7 ve 8),
(II) 1 Mayın Avlama Gemisi (NRF 8),
(III) Dz.Unsur K.lığı Kh. Sb. 2 personel (NRF 7 ve 8),
(IV) Amfibi Gör.Kuv.K.lığı Kh. Sb. 1 personel (NRF 7 ve 8),
(V) Çıkarma Kuv.K.lığı Kh.Sb. 1 personel (NRF 7 ve 8),
(VI) Çıkarma Kuv. Bünyesine 1 Tk. 40 personel (NRF 7 ve 8),
(VII) Mayın Karşı Tedbirleri Görev Grubu Karargahı 1 personel (NRF 8),
(VIII) Suüstü Grp.K.lığı Kh.Sb. 1 personel (NRF 8).
(c) Hava Unsuru (Lider : NRF 7 ve 8 CC-Air HQ Ramstein);
(I) 6 adet F-16 (NRF 7 ve 8),
(II) 1 adet CSAR helikopter ( NRF 8 ),
(III) Keşif Fl.Foto Kıy.İsth.Sb. 1 personel (NRF 7 ve 8),
(IV) DOB-1, 1xMobil Kule ve 11 personel (NRF 7 ve 8),
(V) DOB-1, Loj.Hrk.Birimine 5 personel (NRF 7 ve 8),
(VI) NRF Hava Unsur Kh.Sb. 4 personel (NRF 7 ve 8),
(VII) DOB-2, 1xMobil GCA ve 4 personel (NRF 8),
(VIII) DOB-1, 6xStinger(1/4 battery) 12 personel (NRF 8).
(ç) Özel Kuvvetler Unsuru (Lider Ülke :Henüz belli değil);
(I) Karargah Sb. 15 personel (NRF 7 ve 8),
(II) 2x Tim, 24 personel (NRF 7 ve 8).
c. NATO Kuvvet Yapısına Deklare Edilen Kuvvetler:
(1) Kara: Türkiye, 2003 yılında, NATO’ya tugay seviyesinde 28 birlik deklare etmiştir. Bu miktar, NATO’ya tüm müttefiklerce deklare edilen manevra birliklerinin %17,5’ini oluşturmaktadır. Söz konusu 28 tugaydan 13’ü intikal edebilir tugaydır. (2004 kuvvet tekliflerinde ise Türkiye’den istenen konuşlanabilir tugay sayısı, 6 HRF ve 2 FLR (Forces of Lower Readiness) olmak üzere toplam 8’e düşürülmüştür.)
(2) Deniz: Türkiye’nin NATO deniz kuvveti yapısına katkısı % 8 civarındadır.
(3) Hava: Türkiye, NATO hava kuvvet yapısında yer alan savaş uçaklarının %10,5’ini, keşif uçaklarının %22,5’ini, kargo uçaklarının %22’sini sağlamaktadır. Ayrıca, TSK envanterinde bulunan 7 adet havadan yakıt ikmal uçağı da söz konusu yapı içerisinde yer almaktadır.
(4) Türkiye, 2004 ve 2005 yılları için NATO’ya bir Ordu Kh. (IPF (In Place Forces), 4 Kolordu Kh. (1xDeployable (D), 3xIPF), 3 Tümen Kh.(2xD, 1xIPF), 15 Tugay (7xD, 8xIPF), 1 Alay (D), Deniz Kuvveti olarak 12 adet G/M’li Fırkateyn, 5 adet G/M’li Korvet, 3 adet Denizaltı, 5 adet MKT Gemisi, 3 adet Çıkarma Gemisi, 2 adet Açık Deniz Tankeri, 1 adet Mayın Harbi K/K Gemisi, 3 adet Helikopter (Fırkateynde konuşlu), 1 adet Dz.P.Tb. ve Hava Kuvveti olarak 120 adet Muharip Uçak, 20 adet Keşif Uçağı, 7 adet Tanker Uçağı, 6 adet Helikopter (CSAR) taahhüt etmiştir.
(5)Soğuk Savaş sonrasında yeniden şekillenen güvenlik ortamı, kollektif savunma (5 nci madde) ihtiyacını azaltırken, krizlere müdahale gibi kolektif savunma dışında kalan harekat türlerine ve bunun gerektirdiği kuvvet yapısına olan ihtiyacı artırmıştır. Bu kapsamda,
(a) Yeni Hedef Düzeyi (Level of Ambition-LOA) “aynı anda bir 5 nci madde görevi ve iki Krizlere Müdahale görevi veya aynı anda üç Krizlere Müdahale görevi” şeklinde belirlenerek, buna uygun Kuvvet Yapısı (MC 317/1)nı desteklemek üzere “deployable” statüdeki kuvvetlere ihtiyaç duyulduğu açıklanmıştır.
(b) 2003 yılı Savunma İhtiyaçları İncelemesi (Defence Requirements Review-DRR 03) sonuçlarına göre, NATO’nun artık savunmaya dayalı Yerinde Kuvvetlere (In Place Forces-IPF) ihtiyacı olmadığı, 92 adet “deployable” tugaya ihtiyaç duyduğu ortaya konmuştur. Halihazırda NATO’ya deklare edilmiş olan 100 tugaydan 8 adedi, Güneydoğu Türkiye Takviye Planı kapsamında, Türkiye tarafından Yerinde Kuvvet olarak verilmiştir.
(c) “Deployability”, ev sahibi ülke desteği olmadan yabancı bir harekat alanında harekat icra ve idame edebilme yeteneğidir. “Deployability” kelimesinin uygun karşılığının “konuşlanabilirlik” olabileceği değerlendirmektedir. Konuşlanabilirlik ifadesi, Kara Kuvvetleri için yığınaklanma, Deniz ve Hava Kuvvetleri için harekat konuşuna geçme faaliyetine karşılık gelmektedir. Bu yeteneği bir adım ileri götüren “Usability” ifadesi kuvvetlerin hazırlanması, kaynak ayrılması ve NATO’ya taahhüt edilmesi, konuşlandırılması, idamesi, başarıyla görevi icra etmesi ve geri intikali şeklinde tanımlanmaktadır. “Mobility” ise “Deployability” yeteneğinin sadece bir parçası olan hareket kabiliyetini ifade etmektedir.
(ç) TSK’nın konuşlandıracağı (yurtdışına gönderilen) kuvvetlerin ve bunların lojistik desteğinin ulaştırması Gnkur.Bşk.lığı tarafından sağlanmaktadır. Gnkur.Bşk.lığının üzerinde çalıştığı veya sahip olduğu çözüm alternatifleri (Prag Yetenekler Taahhüdü-PCC, kiralama, işbirliği, “uyuyan-dormant” kontrat v.b.) kapsamında TSK’nın her türlü ulaştırma ihtiyacının daha ekonomik yollarla karşılanmasına çalışılmaktadır.
(d) 2004 NATO Kuvvet Hedefleri sürecinde, Türkiye NATO’ya 7x”Deployable” Tugay (5xHRF, 2xFLR) ve 1xAlay deklare etmiştir. Tugayların deklare edilmesinin nedeni, 3 ncü Kolordunun HRF olma kriterlerini sağlamak (diğer ülkeler kuvvet vermediği için) ve eğitim/tatbikat gibi ihtiyaçların karşılanmasına destek olmaktır.
(e) Türkiye, NATO tarafından belirlenen “toplam kuvvetlerin %40’ının konuşlanabilir, %8’inin kullanılabilir olması” şeklindeki rakamları politik hedef olarak görmektedir. Konuşlanabilir tugay olarak, 3 ncü Kolordu K.lığının NATO tarafından belirlenen kriterleri ve eğitim ihtiyacını karşılamak üzere konuşlanabilir 7xTugay deklare etmiştir.
(f) DPQ (Defense Planning Questionarre)-2004 ve 2005 Force Goal Cycle (FGC) kapsamında Türkiye’nin kuvvet katkısı LAHİKA-4’de sunulmuştur.
3. NATO ALTYAPI/SİVİL/ASKERİ BÜTÇESİNDE TÜRKİYE’NİN PAYI:
a. Sivil bütçe: Türkiye’nin NATO’nun sivil bütçesine katkısı %1.59 düzeyindedir. Bu payla Türkiye, 19 üye içerisinde 10 ncu sırada yer almaktadır. Bu çerçevede 2004 yılında NATO’ya 2,433,600 Euro ödenmiştir.
b. Askeri bütçe: Türkiye’nin, NATO’nun karargahları, ajans ve programları için oluşturulan NATO askeri bütçesine katkısı 7,238,536 Euro olup; %1.26 düzeyindedir. (18 ülke içerisinde 11nci sırada).
c. Altyapı Bütçesi: Türkiye’nin 2004 yılı NATO Güvenlik Yatırım Programı’ndaki ödeme payı 8,373,816 Euro ile %1.3 düzeyinde olmuştur (18 ülke içerisinde 12 nci sırada). Türkiye’nin 2003 yılı ve öncesi beş yıllık dönemde NATO Altyapı, Askeri ve Sivil Bütçelerine katılım payı ve buna karşılık elde ettiği getirilerin listesi LAHİKA-2’de sunulmuştur.
ç. Türkiye, 2004 yılında NATO Sivil, Altyapı ve Askeri bütçelerine ilave olarak toplam 24 adet NATO kurum ve kuruluşa katkı payı ödemesi yapmıştır. NATO bünyesinde ödeme yapılan kurum ve kuruluşlar LAHİKA-1’de belirtilmiştir.
d. NATO’ da NATO bütçesine ülkelerin katkılarının nasıl olacağı yönünde bir çalışma yürütülmektedir. Katkı alternatiflerinden biri olarak düşünülen, NATO bütçeleri katkı paylarının Satın Alma Gücüne Uyarlanmış Gayri Safi Milli Gelir göz önüne alınarak belirlenmesi durumunda Türkiye’nin bütçedeki % 1,2627 olan payı % 3,47’ye yükselmektedir. Türkiye Kişi Başına Düşen Milli Geliri 15.000 Euro’nun altında olan ülkeler için ayrı bir kategorinin oluşturulması kriteri çerçevesinde, yeni katkı payımızın %2,27 olması yönünde görüş bildirmiştir. Konuyla ilgili çalışmalar devam etmektedir.
4. NATO KOMUTA YAPISI KARARGAHLARINA PERSONEL KATKISI:
a. Türkiye, 1947 yılından başlayarak, artan oranda NATO’ya personel desteği sağlamaktadır. NATO Karargahlarına Türk Silahlı Kuvvetlerinden ilk olarak Yb. Nizamettin OKTAY(1938-15), 30 Ağustos 1947 ile 30 Ağustos 1949 tarihleri arasında Brüksel/Belçika’da görevlendirilmiştir.
b. 1992 yılı NATO Komuta Yapısının değişmesi sonucunda hazırlanan barış kuruluşlarında Türkiye, 177 Subay, 857 Astsubay olmak üzere 1034 personel görevlendirmiştir.
c. 1999 yılında uygulanmaya başlanan ve halen yürürlükte olan Komuta Yapısı Barış Kadrolarında ise toplam 780 personel görevlendirilmiştir.
ç. Türk Silahlı Kuvvetleri yurt dışı NATO sürekli görevlerinde ise halen 11 General/Amiral, 151 Subay, 38 Astsubay olmak üzere 200 personel görev yapmaktadır. (Yurt dışı Sürekli Görevde Bulunan Personel Durumu LAHİKA-3’de, NATO Komuta Yapısı kapsamında aldığı kadrolar karşılaştırmalı olarak LAHİKA-5’te sunulmuştur.) Türkiye, NATO Karargahlarında doldurulan toplam 11404 kadrodan %5.59’unu doldurmaktadır. Ayrıca Türkiye, kadroların doldurulması konusundaki taahhütlerini %91,97 ile genel ortalamanın üstünde yerine getiren bir ülke konumundadır. Türkiye görevlendirdiği personel bakımından 26 ülke arasında 5 nci sırada yer almaktadır.
d. NATO Komuta Yapısının değişmesi, kadroların revizesi ihtiyacını doğurmuş; bu çerçevede NATO Komuta Yapısında %12,3’lük (Eski Komuta Yapısı esas alındığında %23) bir tasarrufa gidilmiştir. Çeşitli NATO platformlarında bu tasarruf miktarının %30’a çıkarılması dile getirilmektedir. NATO’nun yeniden yapılandırılmasında asgariden NATO kadrolarındaki mevcut durumumuzun korunması amaçlanmaktadır.
e. Personel yönetim usulleri açısından Türkiye, doldurmayı taahhüt ettiği kadrolara üstün nitelikli personel (Ağırlıklı olarak kurmay subay) atayan, bunun yanı sıra görevlendirdiği personel için hiçbir çalışma saati kısıtlaması koymayan (Almanya ve Hollanda gibi ülke subayları belli bir çalışma saati sonrasında, ilave ücret veya telafi izni talep etmektedir.) ve personeli en az izin kullanan ülkelerden biridir.
f. Türkiye’de bulunan NATO Karargahlarında görev yapan Türk personel sayıları aşağıda sunulmuştur;
(1) CAOC-6 (Eskişehir) 32 Sb., 17 Ast.Sb., 3 Svl.
(2) FOB (Konya) 3 Sb., 34 Ast.Sb., 3 Er/Erbaş, 22 Svl.
(3) CIS/Ankara Sektörü 2 Sb., 26 Ast.Sb., 61 Er/Erbaş
(4) NRDC TU 238 Personel
(5) CC- Air HQ İzmir 1 Gen., 66 Sb., 93 Ast.Sb., 209 Er/Erbaş
5. NATO TATBİKATLARI:
a. TSK, tatbikatların eğitim hedeflerine ulaşması, üye ülkelerin Silahlı Kuvvetleri arasında iş birliği ve koordinasyonun artırılması maksadıyla NATO tatbikatlarına aktif olarak katılım sağlamaktadır. Ayrıca, NATO Tatbikatlarına ve Tatbikat Toplantılarına ev sahipliği yapılmakta, TSK.nin sahip olduğu imkanlardan istifade edilmesine imkan verilmektedir.
b. Türkiye, 2000 yılında 27 NATO ve 9 Barış için Ortaklık (BİO) , 2001 yılında 25 NATO ve 8 BİO, 2002 yılında da 21 NATO ve 5 BİO tatbikatına katılmıştır.
c. 2003 yılında 20 NATO, 6 NATO/BİO tatbikatına katılım programlanmış; bu kapsamda NATO tatbikatlarına 42,7 Trilyon TL., BİO tatbikatlarına ise 2,4 Trilyon TL. olmak üzere toplam 45,1 Trilyon TL. kaynak planlanmıştır.
ç. 2004 yılında ise, 16 NATO ve 2 NATO/BİO tatbikatına iştirak edilmiştir. Tatbikatların toplam maliyeti 12 Trilyon TL. olarak gerçekleşmiştir.
c. 2005 yılında, 28 NATO ve 10 NATO/BİO tatbikatına katılım planlanmıştır. NATO tatbikatlarına 5,5 Trilyon TL., BİO tatbikatlarına ise 1 Trilyon TL. olmak üzere toplam 6,5 Trilyon TL. kaynak planlanmıştır.
6. NATO MÜKEMMELİYET MERKEZLERİNE KATKI:
12-13 Haziran 2003 tarihinde NATO Savunma Bakanları İlkbahar Toplantısı’nda onaylanan NATO Yeni Komuta Yapısında milli veya çok uluslu olarak teşkil edilecek Mükemmeliyet Merkezleri (Center of Excellence – COE) kurulması öngörülmüştür.
a. NATO Komuta Yapısının bir parçası olmamasına karşın, bu merkezlerin; NATO ve Barış İçin Ortaklık (BİO) komutanlık ve birliklerinin birlikte çalışılabilirliğinin ve yeteneklerinin geliştirilmesi, bu çerçevede eğitim verilmesi, doktrin geliştirilmesi ve denenmesi, konseptlerin deneme yoluyla değerlendirilmesi yönünde NATO’ya hizmet vermesi amaçlanmaktadır.
b. 11 Haziran 2004’te onaylanan “COE Denetleme Kriterleri” dokümanında, çalışma dilinin İngilizce olması, kuruluşların müşterek hale getirilmesi, her COE’nin ACT Kh.nın belirlediği kriterlere göre kendi iç denetlemesini yapmasını müteakip ACT tarafından denetlenmesi, denetleme sonucunda ACT’ın ilgili COE’nin başarılı olup olmadığını Askeri Komite’ye bildirmesi ve başarılı olanların statülerinin onaylanması öngörülmektedir.
c. Kurulacak merkezlerin, kurucu ülke veya ülkeler tarafından finanse edilmesi ve hizmet karşılığında NATO’dan ücret alması öngörülmektedir.
ç. Transformasyon Komutanlığı (SACT) ile ilişkilendirilecek olan bu merkezler katılımcı ülkeler ve ilgili Stratejik K.lık arasında yapılacak Mutabakat Muhtırası çerçevesinde faaliyet gösterecektir. Böylece, COE’lerin Stratejik K.lıklarla işbirliği içinde ve birbirini destekleyecek şekilde akredite edilmiş olarak faaliyet göstermesinin sağlanması hedeflenmektedir. Türkiye, NATO’ya halihazırda üç mükemmeliyet merkezi önermiş bulunmaktadır. Bu merkezler;
(1) Taktik Hava Eğitim Mükemmeliyet Merkezi
(a) Konya’da konuşlanmıştır.
(b) 04-16 Eylül 2004 tarihlerinde NATO Air Meet 2004 Tatbikatına ev sahipliği yapmıştır. Tatbikata (ABD ve İngiltere dahil) 16 Üye Ülke 98 uçak ile iştirak etmiştir.
(c) Kompozit Hava Harekatlarına odaklanmıştır.
(ç) Konsepti hazırlanmış ve ülkelerin görüşüne sunulmuştur. MOU çalışmaları devam etmektedir.
(d) Altyapı çalışmaları tamamlanmış, teşkilat çalışmaları devam etmektedir.
(e) Ocak 2006 itibarı ile İlk Harekat Kabiliyetine ulaşması hedeflenmiştir.
(2) Barış için Ortaklık Eğitim Mükemmeliyet Merkezi
(a) Ankara’da halihazırda mevcut olan eğitim merkezidir.
(b) Mükemmeliyet Merkezi olarak konsepti hazırlanmış ve görüş için SACT’a gönderilmiştir.
(c) SACT, birçok ülkede halihazırda Barış İçin Ortaklık Eğitim Merkezlerinin bulunduğunu, bu konuda ilave bir Mükemmeliyet Merkezine ihtiyaç olmadığını, ayrıca benzeri merkezlere sahip ülkelerin de ikna edilmesine ihtiyaç duyulduğunu belirterek öneriyi dondurmuştur.
(ç) Konu ile ilgili girişimlere devam edilmektedir.
(d) Barış için Ortaklık Eğitim Merkezi K.lığınca kuruluşundan bugüne kadar NATO, BİO ve Akdeniz Diyalogu ülkelerine toplam 2,5 Milyon ABD Doları tutarında eğitim ve öğretim desteği sağlanmıştır. Bu kapsamda toplam 53 ülkeden yaklaşık 5000 personele de eğitim verilmiştir.
(3) Terörizmle Mücadele Mükemmeliyet Merkezi (TMMM)
(a) Ankara’da konuşlanmıştır.
(b) Haziran 2005’ten itibaren çekirdek kadro (19 personel) ile faaliyetine başlamıştır.
(c) Konsept ve Mutabakat Muhtıraları hali hazırda SACT Karargahında değerlendirmeleri devam etmektedir.
(ç) İlk Harekat Kabiliyetine 2005 yılı ortasında ulaşması hedeflenmiştir. Merkezin yeni tesislerinin resmi açılışının 28 Haziran 2005’te yapılması öngörülmektedir.
(d) TMMM ilk kursu ‘’ Defense Against Suicide Bombing’’ 2005 yılı Mart ayında icra edilmiş kursa 27 ülkeden 57 personel iştirak etmiştir.
(e) TMMM’nin 95 personel ile faaliyet göstermesi planlanmakta olup bunların 57’ sini Türk, 38’ ini Yabancı personelin oluşturması öngörülmüştür. 15 Mart 2005 tarihinde yapılan kadro toplantısında; ABD 3, İngiltere 2, Romanya 1 ve Bulgaristan 1 kadro almıştır. Ayrıca Almanya, Slovakya ve Yunanistan niyet beyanında bulunmuşlardır.
d. Almanya, Prag Zirvesi kararları neticesinde NATO askeri komuta yapısı dışında kalan RFAS karargahını, bu defa bir mükemmeliyet merkezi olarak (COE), Joint Air Power Competence Centre (JAPCC) adı altında, stratejik seviyede bir müşterek hava karargahına dönüştürme çabalarında başarılı olmuştur. JAPCC, 01 Ocak 2005 tarihinden itibaren faaliyetine başlamış olup Türkiye bu merkezden iki kadro almıştır. NATO’nun diğer mükemmeliyet merkezlerine de katkı (personel, maddi) sağlanacaktır.
Türkiye Cumhuriyeti ve dolayısıyla Türk Ordusu NATO'ya katıldığı günden itibaren, bu askeri birliğe gerek lojistik, gerek stratejik, gerekte asker gücü olarak pek çok destekte bulunmuştur.
Bu destekleri yedi ana başlık altında ifade etmek gerekirse;
1. NATO HAREKATI ÇERÇEVESİNDE VERİLEN DESTEK
a. Balkan Harekatı:
(1) Bosna-Hersek (SFOR):
(a) Bosna-Hersek sorununa çözüm bulmak maksadıyla 21 Şubat 1992 - 20 Aralık 1995 tarihleri arasında UNPROFOR (BM Koruma Gücü) ismiyle çok uluslu bir kuvvet bölgede görev yapmıştır. Müteakiben Dayton Barış Anlaşması’nın imzalanması ile birlikte NATO’nun liderliğinde IFOR (Barış Uygulama Gücü), 20 Aralık 1995 tarihinden itibaren Bosna-Hersek’te göreve başlamıştır. Aynı güç 20 Aralık 1996 tarihinde ismini SFOR (Barış İstikrar Kuvveti) olarak değiştirmiştir.
(b) Türkiye, Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nin Bosna-Hersek'le ilgili kararına istinaden, 1.400 kişilik alay seviyesinde bir Türk Mekanize Görev Kuvvetini 4 Ağustos 1994 tarihinde Zenica’ya göndermiştir. Görevi NATO’nun devralmasını müteakip, 20 Aralık 1994’te bu birlik tugay çapına çıkarılarak IFOR’a tahsis edilmiştir. IFOR’un görev süresinin sona ermesinden sonra Türk Tugayı, 20 Aralık 1996 tarihinden itibaren NATO İstikrar Kuvveti-SFOR’a tahsis edilmiştir. İstanbul NATO Zirvesinde alınan karar gereği SFOR Harekatının sorumluluğu, 02 Aralık 2004 tarihinden itibaren Avrupa Birliğine devredilmiştir.
(c) BM döneminde harekata katılan birliğin masrafları, BM tarafından karşılanmıştır. NATO liderliğindeki dönemde birliklerimiz için Türkiye, yaklaşık olarak 200 milyon ABD Doları harcamıştır.
(2) Bosna-Hersek(ALTHEA):
(a) İstanbul NATO Zirvesinde alınan karar gereği SFOR Harekatının sorumluluğu, 02 Aralık 2004 tarihinden itibaren Avrupa Birliğine devredilmiştir.
(b) Bosna - Hersek'te; AB ALTHEA Harekatı kapsamında, 33 ülkenin katılımı ile 6.494 kişiden oluşan çok uluslu güç, üç sektör halinde görevini sürdürmektedir.
(c) NATO, “Saraybosna” karargahı vasıtasıyla “Advisory” görevlerini icra etmeye ve bölgede varlığını sürdürmeye devam etmektedir.
(ç) Başlangıcından beri Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikasının geliştirilmesine, tam üyelik perspektifiyle uyumlu olarak yaklaşan Türkiye, söz konusu harekata halen NATO liderliğinde devam eden Barışı Koruma Harekatına yaptığı katkılarının aynısı ile iştirak etmiştir.
(d) Finlandiya liderliğindeki Kuzey sektöründe; Türkiye, Polonya ve Portekiz’den oluşan manevra taburuna Türkiye bir bölük ve Çokuluslu Tabur karargahına personel vermektedir. Manevra Tabur Komutanlığı 01 Aralık 2004-31 Haziran 2005 tarihleri arasında ilk dönem için Türkiye tarafından üstlenilmiştir. Müteakip dönemlerde liderlik altı ay süreyle Portekiz ve Polonya tarafından yürütülecek, çokuluslu tabur karargahı lider ülkenin bulunduğu kışlaya taşınacaktır. Ayrıca Türkiye, 6 adet İrtibat ve Gözetleme Timi (LOT) toplam 50 kişi ve Entegre Polis Birimine 23 kişi (Jandarma) ile katkıda bulunmaktadır. Avrupa Birliği ALTHEA Harekatında Türkiye toplam 371 kişilik kuvvet ile görev yapmaktadır.
(e) Kuvvet katkısına ilave olarak Türkiye, Avrupa Birliği harekatı kapsamında kurulan EUFOR Karargahına 10, Milli İstihbarat Hücresine 5, İnsan İstihbaratı Kısmına 2, NATO Saraybosna Karargahına 3, Kuzey Sektör Karargahına 4 toplam 24 personel ile katkı sağlamıştır.
(f) Ayrıca AB ALTHEA Harekatı da dahil olmak üzere sadece Balkanlarda kullanılmak kaydıyla Stratejik İhtiyat Kuvvetine Ağustos 2005 tarihinden itibaren 6 ay süreyle 500 kişilik bir manevra taburu ile katkıda bulunmuştur.
(3) Kosova:
(a) NATO harekatı esas itibariyle Miloseviç’i barışa zorlamak ve etnik temizlik harekatına son vermek için icra edilmiştir. Hava harekatı, 24 Mart 1999’da başlamış ve 10 Haziran 1999’da barışın sağlanmasıyla son bulmuştur. Türkiye, harekata başlangıçta Ghedi/İtalya’da bulunan 10 adet F-16 uçağı ile iştirak etmiştir. Uçaklarımız, harekat süresince gece ve gündüz toplam 2.000 saatten fazla uçarak 444 sorti gerçekleştirmiştir. Türkiye’den harekata iştirak için karar alınmış ve o esnada harekat sona erdirilmiştir.
(b) Adriyatik’teki NATO Akdeniz Daimi Deniz Gücü’nde bulunan bir fırkateyn ile Akdeniz Daimi Mayın Gücü’nde bulunan bir mayın avlama gemisi ile deniz harekatına iştirak edilmiştir.
(c) Harekatın başlaması ile birlikte Makedonya, Arnavutluk ve Türkiye'ye büyük bir mülteci akını başlamış ve bir insanlık dramı yaşanmıştır. Bu krizin çözümüne yardımcı olmak ve yaşanan insanlık dramında oluşan yaraları sarmak maksadıyla Arnavutluk'ta konuşlandırılan İnsani Yardım Kuvveti (AFOR)'ne Türkiye, bir Sahra Hizmet Bölüğü tahsis etmiştir. Sahra Hizmet Bölüğü, Mayıs 1999’da Arnavutluk'a intikal etmiş ve Eylül 1999’da Türkiye'ye geri dönmüştür.
(ç) NATO, Kosova’da barışı uygulamak maksadıyla KFOR çok uluslu gücü oluşturmuştur. KFOR kapsamında, halen 34 ülkenin (23 NATO, 11 NATO üyesi olmayan ülke) katılımı ile 17.645 kişiden oluşan çok uluslu güç dört sektör halinde görevini sürdürmektedir. Prizren’de konuşlu Kosova Türk Tabur Görev Kuvveti (380 kişi-Azeri ve Gürcü takımları hariç (68 kişi)), Çok Uluslu Alman/İtalyan Tugayı (ÇUT-GB) sektöründe görevine devam etmektedir. Tb. Kh. ve bir bölük Prizren’de, bir bölük Mamuşa’da ve bir bölük Dragas’ta konuşlanmıştır. KFOR karargahında Türkiye’ye 10 Sb., 2 Astsb. toplam 12, Güneybatı sektör karargahında 1 Sb. kadrosu tahsis edilmiştir. Sonbahar 2004 Gözden Geçirme Raporunda, KFOR’un 2005 yılında yapılacak İlkbahar 2005 raporuna kadar mevcut durumun muhafaza edilmesi kararlaştırılmıştır. Azeri ve Gürcü takımlarının masrafları da Türkiye tarafından ödenmektedir.
(d) KFOR K.nın Kosova toplumu, sivil makamlar, UNMIK ve diğer uluslararası kuruluşlarla irtibat sağlamak maksadıyla, geliştirdiği İrtibat ve İzleme Konsepti esas alınarak her belediye için bir tim olacak şekilde kurulması öngörülen İrtibat ve İzleme Timlerine Türkiye, Dragas ve Güney Prizren’de iki tim ile katkıda bulunmuştur.
(e) Kosova ve Bosna Hersek’teki gelişmeler doğrultusunda, Türkiye Balkanlardaki Milli Kısıtlamalarını tekrar gözden geçirmiş, “Kalabalıkların Kontrol Altına Alınması (CRC)” görevlerine ilişkin kısıtlamamız kaldırılmış, Bosna Hersek ve Kosova’daki birliklerimizin iki ülke arasında sınır ötesi harekat yapmaması kısıtlaması muhafaza edilmiş ve ilgili NATO Makamlarına bildirilmiştir. Türk birlikleri Bosna Hersek ve Kosova’da NATO’nun verebileceği her görevi yapabilecek şekilde teçhiz edilmişlerdir.
(4) Makedonya:
Türkiye, 15 Ağustos-15 Eylül 2001 tarihleri arasında icra edilen “Esas Hasat” operasyonuna bölük seviyesinde bir birlik ile katılmıştır. Türk bölük timi 05-06 Ekim 2001 tarihlerinde Türkiye’ye geri intikal etmiştir.
(a) Takiben Uluslararası Gözlemcilere destek sağlamak maksadıyla, NATO önderliğinde 15 Aralık 2002 tarihine kadar icra edilen “ Amber Fox ” harekatına 32 kişilik bir takım ile iştirak edilmiştir. Daha sonra NATO, altı ay süreli Müttefik Uyumu (Allied Harmony) harekatını başlatmıştır. Türkiye, bu harekatta takımımıza uygun bir görev verilmemesi nedeniyle, söz konusu takımı 19 Aralık 2002 tarihinde geri çekmiş; ancak karargahta 4 personel görevlendirmiştir.
(b) NATO tarafından icra edilen Müttefik Uyumu harekatı, 31 Mart 2003 tarihinde AB’ye devredilmiştir. Türkiye AB tarafından icra edilen “Concordia” harekatına iki hafif irtibat timi, AB karargahında 2 subay ve NATO Üsküp karargahında 1 subay ile iştirak etmiştir. Concordia Harekatı 15 Aralık 2003 tarihinde sona ermiş ve görevli personelimiz geri çekilmiştir. Bu tarihten itibaren görevi AB Polis Gücü PROXİMA devralmıştır. PROXİMA Polis Gücü’nde 4 Jandarma personeli ve NATO Üsküp Karargahında 1 subayımız görev yapmaktadır.
(c) Türkiye, Makedonya’da NATO önderliğinde icra edilen harekata iştirak eden birliklerin masraflarını Kosova Tabur Komutanlığı bütçesinden karşılamıştır. AB öncülüğünde icra edilen harekata 136.000 Euro katkı payı ödenmiştir.
(5) Arnavutluk:
Barış için Ortaklık (PfP) üyesi olan Arnavutluk’un önümüzdeki dönemde NATO’ya üye olması çalışmalarına katkıda bulunmak, silahlı kuvvetlerinin yeniden yapılandırılmasına yardımcı olmak ve NATO ile ilişkilerinde işbirliği ve koordinasyonu sağlamak maksadıyla Tiranda bir NATO Karargahı teşkil edilmiştir. Bu karargahta 1 Türk subayı da görev yapmaktadır.
b. “Active Endeavour” Harekatı
(1) Terörizme karşı Doğu AKDENİZ' de ACTIVE ENDEAVOUR Harekatı; NATO Daimi Deniz Kuvvetleri (SNMG1/SNMG2) tarafından dönüşümlü olarak ENDEAVOUR Görev Kuvveti (Task Force ENDEAVOUR (TFE)) adı altında icra edilmektedir.
NATO ülkeleri tarafından TFE'nin desteğine, SNMG1/SNMG2 katılımları haricinde ilave unsurlar tahsis edilmektedir.
(a) Türkiye, bu harekata daimi olarak ;
(I) SNMG2 bünyesinde görevli bir Fırkateyn, (II) İzmir'de "On Call" durumunda hazır bekleyen bir Karakol Gemisi, (III) Belirli aralıklarla görev almak üzere bir Akaryakıt Gemisi, (IV) Sınırlı periyotlarla Denizaltı desteği ile iştirak etmektedir.
(b) Ayrıca, Türkiye OAE Harekatına aşağıdaki unsurlarla ilave katkıda bulunmuş/bulunmaktadır;
(I) 15-30 Haziran 2004 tarihlerinde 1 Fırkateyn.
(II) 25-30 Haziran 2004 tarihlerinde (İstanbul Zirvesi) 1 Fırkateyn.
(III) 01-31 Aralık 2004 tarihlerinde 1 Korvet.
(IV) 15 Mart-15 Nisan 2005 tarihlerinde 1 Fırkateyn.
(c) Aynı zamanda Aksaz Deniz Üssü harekata iştirak eden Müttefik gemiler tarafından lojistik maksatlı olarak yoğun bir şekilde kullanılmaktadır.
(2) Ekim 2001’den itibaren devam etmekte olan ACTIVE ENDEAVOUR (OAE) Harekatı ile ilgili olarak, Sonbahar 2003 ve İlkbahar 2004 Periyodik Gözden Geçirme Raporlarını takiben NAC direktifleri doğrultusunda Yeni Harekat Paterni'nin uygulanması kararı alınmış ve 01 Ekim 2004 tarihinden itibaren uygulamaya geçilmiştir.
(3) Karasuları haricindeAKDENİZ’in tamamına genişletilen ACTIVE ENDEAVOUR Harekatı (OAE) birbiri ile bağlantılı iki ayrı faaliyetten (AkdenizveSTROG) oluşmaktadır.
(a) AKDENİZ:
Akdeniz'in bütününden sorumlu olarak istihbarata dayalı harekat icra edecek şekilde revize edilmiştir. Ancak Harekat genişletilmiş sahanın bir bölümünde, etkinleştirilmiş kuvvetlerle periyodik olarak Akın Harekatı şeklinde icra edilecektir. Ayrıca D/K Uçakları ve Denizaltıların belirgin sahalarda, koordineli karakol görevlerinde kullanılması planlanmıştır. Harekatın esas gayesi; tanımlanmış deniz resmini sadeleştirmek maksadıyla bilgi ve istihbaratı toplamak ve işlemek, bütün gayreti, seçilmiş temaslar üzerine odaklamaktır. Bu maksatla JFC NAPOLİ bünyesinde Joint Information Analysis Center (JIAC) tesis edilmektedir.
(b) STROG (Strait of Gibraltar):
Terörist hücumlara karşı koruma sağlamak maksadıyla ticari olmayan müttefik deniz taşımacılığına refakat etmek üzere icra edilmektedir. Refakat edilecek gemi sayısının belirli bir seviyenin altına düşmesi durumunda harekatın askıya alınması söz konusudur.
(4) Active Endeavour Harekatına NATO dışı ülke katılımları kapsamında Rusya Federasyonu ile mektup değişimi 09 Aralık 2004 tarihinde Bakanlar toplantısında imzalanmış olup RF’nin 2005’in ortalarından itibaren harekata Akdeniz’de katılması planlanmaktadır.
(5) Active Endeavour harekatının Türkiye’ye yıllık maliyeti yaklaşık 13,5 Milyon ABD dolarıdır.
c. ISAF (International Security Assistance Force):
(1) Bonn anlaşması uyarınca, Kabil ve çevresinin güvenliğinin sağlanmasında Afganistan’da kurulan Geçici Yönetime yardımcı olmak maksadıyla, BM Güvenlik Konseyinin 1386 sayılı kararı doğrultusunda 19 Aralık 2001 tarihinde İngiltere liderliğinde Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti oluşturulmuş ve bu kuvvet 16 Ocak 2002 tarihinden itibaren tam harekat kabiliyetine ulaşmıştır.
(2) Türkiye başlangıçta UGYK’ne idari ve lojistik unsurlarla desteklenmiş bir bölük timi ile tümen ve tugay karargahlarında irtibat subayları ile katılmış, ilave olarak, UGYK’nin planlama maksatları için Northwood/İngiltere’de bulunan Daimi Müşterek Karargahta (PJHQ) 17 Ocak 2002 tarihinden itibaren bir irtibat subayı görevlendirmiştir. Bölük timi 15 Şubat 2002 tarihinde Kabil / Afganistan’a intikale başlamış ve 23 Şubat 2002 tarihinde intikalini tamamlamıştır.
(3) UGYK harekatını uluslararası koalisyonun terörizme karşı yürüttüğü mücadelenin bir parçası olarak gören Türkiye, ikinci dönemde (20 Haziran-20 Aralık 2002) önceki uygulamada olduğu gibi aynı sorumluluk sahasında aynı görevi 6 aylık süre için yapmak üzere UGYK’nin liderliğini alma konusundaki kararını 29 Nisan 2002 tarihinde açıklamıştır. Bu açıklamayı müteakip, BM Güvenlik Konseyi tarafından UGYK’nin görev süresinin 20 Aralık 2002 tarihine kadar uzatıldığını ifade eden 1413 sayılı kararı yayınlanmış ve Türkiye’nin lider ülke sorumluluğunun hukuki alt yapısı oluşturulmuştur.
(4) UGYK lider ülke sorumluluğunun alınması kararına paralel olarak Afganistan’da bulunan unsurlarımızın takviyesi kapsamında 24 Mayıs 2002 tarihinden itibaren Afganistan’a birlik ve malzeme sevkine başlanmış, bu faaliyetler 30 Haziran 2002 tarihinde tamamlanmıştır. Bu itibarla Tabur Görev Kuvveti seviyesine çıkarılarak yaklaşık 1350 personeli ihtiva eden bir Türk Birliği oluşturulmuştur.
(5) 20 Haziran 2002 tarihinde düzenlenen törenle UGYK lider ülke sorumluluğu alınmış, 27 Haziran 2002 tarihinde Tabur Görev Kuvvetinin komuta devir teslimi yapılmış, 30 Haziran 2002 tarihinde ise Kabil Hava Alanının işletilme sorumluluğu alınmıştır.
(6) 20 Haziran 2002 tarihinde UGYK lider ülke sorumluluğun alınmasına paralel olarak Gnkur.Bşk.lığı karargahında teşkil edilen Afganistan Harekat ve Koordinasyon Merkezi (AHKM)’de harekatın kontrol ve koordinasyon sorumluluğunu İngiltere’den teslim almıştır. AHKM bünyesinde Yabancı İrtibat Subayları kısmı ile Çok Uluslu Ulaştırma Koordinasyon Merkezi (MNMCC) teşkil edilmiştir.
(7) ISAF-III, IV ve V nci dönemde de bölük seviyesinde birer birlik ve karargahlarda görevli personel ile katkılar sürdürülmüştür.
(8) ISAF VI dönemine, Azeri ve Arnavut takımları dahil bir P.Bl.Timi, ISAF ve Kabil Çok Uluslu Tugayı (KÇUT) Kh.larına karargah personeli, bir İnsan İstihbarat (HUMINT) Timi, Kabil Uluslararası Havaalanı’nın NATO tarafından işletilmesi kapsamında oluşturulan kadrolara 9 kişilik (5 sivil 4 asker) personel desteği, 3 adet genel maksat helikopteri ve NATO Kıdemli Sivil Temsilcisi Sn. Hikmet ÇETİN’in 6 kişilik koruması olmak üzere toplam 251 personel ile katkı sağlanmıştır.
(9) NATO’daki planlamalar çerçevesinde Avrupa Kolordusu, 13 Şubat 2005 tarihinde görevini 3 ncü Kolordu (NRDC-TU) Karargahı’na devretmiştir. Bu kapsamda;
(a) KÇUT’nın emir komuta sorumluluğu da 27 Ocak 2005 tarihinde devralınmıştır.
(b) Bölgede, mevcut bir P.Bl.’ne(122 per.) ilave olarak üç Bölüklü bir P.Tb.(488 per.) ile Tug.Kh.Bl.(126 per.), Tug. Mu. Bl.(119 per.), Strj. MEBS Brl.(56 per.), Milli Destek Ünitesi (119 per.), Psk. Hrk. Brl., ve ilave karargah personelinden(116 per.) oluşan 1,414 Türk personel görev yapmaktadır.
(c) Türkiye, Kabil Uluslararası Havaalanı (KAIA)’nın orta dönem rotasyon planı çerçevesinde, ilk dönem liderliğini 31 Ocak 2005 tarihinden itibaren altı ay süreyle devralmıştır. Bu maksatla, KAIA kadrolarına Kabil Meydan Komutanlığı da dahil olmak üzere, 65 kişilik personel desteği sağlanmaktadır.
(10) Ülkede huzur ve güvenliğin sağlanması maksadıyla başlatılan Afganistan’ın Güvenlik Sektörü Reformları (GSR) kapsamında;
(a) Uzun vadede toplam 70.000 kişiden oluşması öngörülen Afganistan Milli Ordusu (ANA)’nun ABD’nin liderliğinde,
(b) Afganistan Milli Polis Teşkilatı’nın oluşturulmasının Almanya’nın liderliğinde,
(c) Üç yıllık bir süre için yaklaşık 100 bin askeri personeli kapsayan Silahsızlandırma, Terhis Etme ve Sivil Hayata Kazandırma (Disarmament De-mobilization Re-integration - DDR) faaliyetinin Japonya’nın liderliğinde,
(ç) Hukuk Sistemi Reformu çerçevesinde Adli Reform Komisyonu’nun İtalya’nın liderliğinde,
(d) Uyuşturucu ile mücadele faaliyetlerinin ise İngiltere’nin liderliğinde yürütülmesi öngörülmektedir .
(11) ISAF Harekatı'nın bir plan dahilinde (kuzey, batı, güney, doğu), Bölgesel İmar Ekipleri (PRT) esas alınarak bütün Afganistan'a genişletilmesi süreci dört safha olarak planlanmıştır. Halihazırda birinci aşama genişlemeyi oluşturan Kuzey Afganistan safhası Temmuz 2004 tarihi itibariyle tamamlanmıştır. İkinci aşama genişleme (Güney Afganistan) çalışmaları ise devam etmektedir.
(12) Kuzey bölgede; Meymana ve Mezar-ı Şerif PRT’leri İngiltere, Feyzabat ve Kunduz PRT’leri Almanya, Baglan PRT’si ise, Hollanda liderliğinde NATO şemsiyesi altında faaliyetlerini sürdürmektedir. Afganistan genelinde, 14 adedi milli ve 5 adedi ISAF K.lığına bağlı olmak üzere toplam 19 adet PRT faaliyet göstermektedir. Batı Afganistan’da İtalya’nın Herat PRT’sinin liderliğini üstlenmesi çalışmaları devam etmektedir.
(13) Afganistan’da, ABD liderliğinde “Sürekli Özgürlük Harekatı” kapsamında Combined Force Command - Afganistan (CFC-A) Karargahı oluşturulmuştur. OEF Harekatı’nda 1 Subay ve 2 Astsubay olmak üzere toplam 3 TSK personeli de görev yapmaktadır. Halen ISAF Harekatı’nda 37 ülkeden 8.500 kadar personel, OEF Harekatı’nda ise 20 ülkeden yaklaşık 20.000 personel görev yapmaktadır.
(14) ISAF ile Sürekli Özgürlük Harekatı’nın birleştirilmesi çalışmaları devam etmektedir.
(15) Son dönemlerde Türkiye’nin bir Bölgesel İmar Ekibi (PRT)’nin liderliğini devralması konusunun sık sık gündeme gelmesi üzerine, DİB.lığı Gnkur.Bşk.lığından görüş talep etmiştir. Bu talebe cevaben politik karara bağlı olarak gerekli askeri katılımın sağlanabileceği ve politik kararın beklendiği DİB.lığına bildirilmiştir. Ancak, DİB.lığının 17 Şubat 2005 tarihinde gönderdiği yazı ile; Mezar-ı Şerif PRT’sini kuzey Avrupa ülkelerinin devralması çalışmalarının son aşamaya geldiğinin İngiltere tarafından bildirildiği ve bu suretle de Türkiye’nin bir PRT açma konusunun tamamen gündemden çıktığı belirtilmiştir.
ç. Karadeniz Uyum (Blacksea Harmony) Harekatı:
(1) Blacksea Harmony, NATO’ya endirekt destek sağlayan harekat tipi niteliğindedir. Muhtemel terör ve yasadışı faaliyetlerin caydırılmasına ve Türk boğazlarının güvenliğine katkıda bulunmak, NATO ülkelerinin Karadeniz’e yönelik olarak yaptığı girişimlerin gerekçelerinin ortadan kaldırılmasına yardımcı olmak maksadıyla 1 mart 2004 tarihinde başlatılmıştır.
(2) Harekat, Karadeniz’de sancak-varlık göstermek, ağırlıklı olarak Batı Karadeniz olmak üzere Karadeniz’de keşif-gözetleme/karakol faaliyetleri icra etmek, NATO ve/veya milli makamlarca terörizm/yasadışı faaliyetlerle irtibatlı olduğu değerlendirilen ticaret gemilerini izlemek, görevlerine yönelik olarak Batı Karadeniz’deki sahada ağırlıklı olmak üzere icra edilmektedir.
(3) 2004 yılındaki on aylık sürede; toplam 16 fırkateyn, 31 hücumbot, 9 denizaltı, 95 deniz karakol uçağı sortisi ve 125 helikopter sortisi görev icra edilmiştir.
(4) 01 Mart 2004 ile 31 Ocak 2005 arasındaki dönemde 8.943 adet temas temin edilmiştir. Teşhis edilen gemi sayısı 5.111, sorgulanan gemi sayısı ise 1.018’dir.
(5) Şüpheli gemiler ve teşhis edilen temaslar mesajla ve NATO deniz komuta kontrol ve bilgi sistemi üzerinden NATO ülke ve makamlarına aktarılmaktadır.
(6) İcra edilen harekatın sonuç ve değerlendirmesi kapsamında; Rusya Federasyonu (RF) Deniz Kuvvetleri Komutanı’nın yaptığı ziyarette harekata katılım için istekli oldukları, Romanya Deniz Kuvvetlerinin harekata katılmaya yönelik niyetlerini belirttikleri ve siyasi otoriteye bu konuda talepte bulunacakları öğrenilmiştir.
(7) Ayrıca, harekatın İstanbul Boğazına yönelik olarak terör ve yasadışı faaliyetlere karşı güvenliğine önemli katkı sağladığı, başta NATO platformları ile Karadeniz ülkeleri olmak üzere uluslar arası düzeyde harekatın olumlu yönde etkisinin sürdüğü, icra edilen harekatın her platformda gündemde tutulmasının gerekli olduğu, Karadeniz ülkelerinin öncelikle bilgi alış-verişi şeklinde başlamak üzere harekata iştirak etmelerinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.
(8) Harekatın on aylık döneminin maliyeti 2,937,540 ABD doları olarak gerçekleşmiştir.
2. NATO KUVVET YAPISI ÇERÇEVESİNDE VERİLEN DESTEK
a. “Nato Rapid Deployable Corps-Turkey (NRDC-TU)”:
(1) İstanbul Ayazağa’da konuşlu 3 ncü Kor. (HRF) K.lığı (NRDC-TU), NATO’nun yüksek hazırlık seviyesinde tuttuğu 6 kolordudan (High Readiness Forces- HRF(L)) biridir. Bu özelliği ile NRDC-TU, NATO kuvvet yapısı kapsamında, kolordu seviyesindeki bir harekatı sevk ve idare edecek imkanı NATO’ya sunmaktadır. NRDC-TU ayrıca, kolordu (dahil) seviyesine kadar olan bir harekatta “NATO Kara Unsur Komutanlığı (Land Component Command-LCC)” görevini üstlenebilecek yeteneklere de sahiptir.
(2) NRDC-TU, NATO Mukabele Kuvveti (NMK) Kara Unsur Komutanlığı görev periyotlarının HRF(L) Karargahlarına endekslenmesi nedeniyle, her üç yılda bir, altı ay süreyle NMK(L) Tugayı’nın oluşturulmasında temel sorumluluğu da üstlenmektedir.
(3) Çokuluslu statüde teşkil edilen NRDC-TU Karargahına Türkiye, sponsor ülke olarak 26.723.825 Euro ve ayrıca çok uluslu bütçenin % 5’i oranında 138.627 Euro olmak üzere 2004 yılında toplam 26.862.452 Euro’luk bir katkı sağlamıştır.
(4) Bu çerçevede, Türkiye’nin karargah subayı statüsünde personel gönderdiği HRF(L), FLR(L) ve HRF(M) karargahlarının bütçelerine de katkıda bulunulmaktadır. Türkiye’nin bu karargahlara olan katkıları aşağıda sunulmuştur;
(a) HRF(L):
(I) NRDC-IT 2 per.
(II) NRDC-GNL 2 per.
(III) NRDC-SP 1 per.
(IV) NRDC-UK(ARRC) 6 per.
(V) NRDC-EC 2 per.
(VI) NRDC-TU 238 per.
(b) HRF(M):
(I) HRF(M)-IT 1 per.
(II) HRF(M)-SP 1 per.
(III) HRF(M)-ETF 3 per.
(c) Ayrıca, kurulma aşamasında olan Fransa HRF’sinden 2 , Yunanistan FLR’sinden 2 kadro alınmıştır. İngiliz HRF(M)-UK bir kadro ve Fransız HRF(M)-FR bir kadro alınması için girişimde bulunulmuş, bu suretle bu karargahlarda da temsil edilme amaçlanmıştır.
b. NATO Mukabele Kuvveti (NATO Response Force-NRF):
(1) Doğabilecek krizlere kısa sürede müdahale etmek amacıyla müşterek ve birleşik yapıda, yüksek hazırlık seviyesinde (5-30 gün) ve kendi mevcut lojistik imkanlarıyla 30 gün boyunca harekat icra edebilme kabiliyetine sahip NATO Mukabele Kuvveti(NRF), 15 Ekim 2003 tarihinde kurulmuştur. İlk Harekat Kabiliyeti (IOC)’ne Ekim 2004’de kavuşmuş olup Ekim 2006 itibarı ile de Tam Harekat Kabiliyeti (FOC)’ne sahip olması hedeflenmektedir.
(2) 15 Ekim 2003 – 30 Haziran 2004 tarihleri arasındaki birinci ve ikinci dönem NRF görev periyotları, söz konusu kuvvet için bir “deneme (test bed)” özelliği taşımıştır.
(3) Türkiye Kara Unsur Liderliğini üstlendiği NRF 1 ve 2’ye görünür bir şekilde katkıda bulunmuştur.
(a) Kara unsuru:
(I)Tugay Karargahı 60 Kişi
(II) Tugay Karargahı Destek Bölüğü 110 Kişi
(III) Muhabere Bölüğü 148 Kişi
(IV) Taktik Uydu Yer Terminali 50 Kişi
(V) İstihkam Takımı 48 Kişi (NRF-2)
(VI) Sıhhiye Bölüğü (Role 1) 50 Kişi (NRF-2)
(VII) Hava SavunmaBirliği 60 Kişi (NRF-2)
(VIII) Askeri İnzibat Timi 7 Kişi
(IX) İrtibat ve Koordinasyon Hücresi 4 Kişi
(b) Deniz Unsuru:
Fırkateyn 1
(c) Hava Unsuru:
(1) Tanker Uçağı 1
(2) F-16 ADX 6 (NRF-2)
(3) CSAR Helikopter 1
(4) 01 Temmuz 2004 – 30 Haziran 2005 dönemi kapsayacak NRF 3 ve 4’e Türkiye’nin kuvvet katkıları aşağıda sunulmuştur.
(a) Kara Unsuru (Lider Ülke: NRF 3 İtalya, NRF-4 Almanya-Hollanda);
(I) Hava İndirme Bölüğü (NRF 4),
(II) NBC Temizleme bünyesinde 1 NBC temizleme takımı (NRF 3),
(II) Kara Unsur K.lığı (LCC) Karargahı (NRDC HQ) kriz kadrosunda 2 kh. subayı (NRF 3 ve 4),
(IV) NRF Tugay Kh. (BDE HQ) kriz kadrosunda 2 kh. Sb.(NRF3 ve 4),
(V) Çokuluslu Askeri Polis Bl. bünyesinde 1 As.İz.ve Trf. Tk.(NRF 4).
(b) Deniz Unsuru (Lider Ülke:NRF 3-4 İngiltere);
(I) 1 Fırkateyn (NRF 3 ve 4),
(II) 1 Mayın Avlama Gemisi (NRF 3 ve 4),
(III) Deniz Unsur K.lığı Karargahında 3 kh. subayı (NRF 3 ve 4),
(IV) Refakat Görev Grubu Karargahında 1 kh. subayı (NRF 3 ve 4),
(V) Mayın Karşı Tedbirleri Görev Grubu Kh. 1 kh.Sb. (NRF 3 ve 4).
(c) Hava Unsuru (Lider :NRF 3-4 CC-Air HQ İzmir);
(I) 6 adet F-16 (NRF 3 ve 4),
(II) 1 adet CSAR helikopter (NRF 3 ve 4),
(III) 1 adet KC 135 R tanker uçağı (NRF 3 ve 4),
(IV) 3 Yer Destek Biriminde Toplam 46 personel (NRF 3 ve 4).
(ç) Özel Kuvvetler Unsuru (Lider Ülke :NRF 3-4 İngiltere);
1 Karargah personeli (NRF 3 ve 4),
(5) NRF 5 ve 6 dönemine ilişkin kuvvet oluşturma konferansı Temmuz 2004 ayında yapılmış olup Türkiye’nin tüm teklifleri kabul edilmiştir. NRF 7 VE 8 dönemine ait kuvvet oluşturma toplantısı 20 Ocak 2005’te icra edilmiştir. Bu dönemlere ait ülkelerin katkıları konusundaki çalışmalar devam etmektedir. NRF 7 dönemi sonuna rastlayan Haziran 2006 tarihinde NRF’nin Tam Harekat Yeteneği (FOC) tatbikatının yapılması kesinleşmiştir. NRF 8 nci dönem (Ocak 2007-Temmuz 2007) kara unsur liderliğini Türkiye alacaktır. NRF 5 ve 6 dönemini (01 Temmuz 2005 – 30 Haziran 2006) kapsayacak Türkiye’nin katkıları aşağıda olduğu gibidir:
(a) Kara Unsuru (Lider Ülke: NRF -5 İspanya, NRF-6 İngiltere);
(I) NBC Temizleme Bölüğü bünyesinde 1 NBC temizleme Tk. (NRF 5),
(II) Hava İndirme Bölüğü (NRF 6),
(III) Kara Unsur K.lığı (LCC) Karargahı (NRDC HQ) kriz kadrosunda 1 kh. subayı (NRF 5 ve 6),
(ıv) NRF Tugay Kh. (BDE HQ) kriz kadrosunda 1 kh. Sb. (NRF 5 ve 6),
(b) Deniz Unsuru (Lider Ülke:NRF 5-6 İtalya);
(I) 1 Fırkateyn (NRF 5 ve 6),
(II) 1 Mayın Avlama Gemisi (NRF 6),
(III) Deniz Unsur K.lığı Kh. (MCC HQ) 2 kh. subayı (NRF 5 ve 6),
(IV) Mayın Karşı Tedbirleri Görev Grubu Kh. 1 kh. subayı (NRF 6),
(V) Suüstü Grup Karargahında 1 kh. subayı (NRF 6),
(VI) Amfibi Görev Kuvveti Karargahında 1 kh. subayı (NRF 5 ve 6),
(VII) Çıkarma Kuvveti Karargahında 1 kh. subayı (NRF 5 ve 6),
(VIII) Çıkarma Kuvveti (Lf) bünyesinde 1 Takım (NRF 5 ve 6),
(c) Hava Unsuru (Lider Ülke :NRF- 5 Fransa, NRF- 6 İngiltere);
(I) 6 adet F-16 (NRF 5 ve 6),
(II) 1 adet KC 135 R tanker uçağı (NRF 5 ve 6),
(III) ACC HQ Karargahına toplam 4 personel (NRF 5 ve 6),
(ç) Özel Kuvvetler Unsuru (Lider Ülke:NRF 5-6 ABD);
(I) 13 Karargah personeli (NRF 5 ve 6),
(II) 2 Öz.Kuv.Timi (2 X 12 toplam 24 personel) (NRF 5 ve 6)
(6) NRF 7 ve 8 dönemini (01 Temmuz 2006 – 30 Haziran 2007) kapsayacak Türkiye’nin katkı teklifleri aşağıda olduğu gibidir:
(a) Kara Unsuru (Lider Ülke: NRF 7 Avrupa Kolordusu (EC), NRF 8 Türkiye);
(I) NBC Takımı (NRF 7),
(II) Kara Unsur K.lığı (LCC) Kh. (NRDC HQ) 1 kh. subayı (NRF 7),
(III) NRF Tugay Kh. (BDE HQ) kriz kadrosunda 1 kh. subayı (NRF 7),
(IV) Kara Havacılık Tb.Kh.Sb. 1 personel (NRF 7),
(V) NRDC Kh.Kara Unsur Kh. 150 personel (NRF 8),
(VI) NRF Tugay Karargahı 250 per.(NRF 8),
(VII) DJTF Kh.Bölüğü 100 personel (NRF 8),
(VIII) Kara Unsur K.lığı Loj.Des.Tb. 300 personel (NRF 8)
(IX) Kara Unsur K.lığı Mu.Bil.Sis.Tb. 150 personel (NRF 8)
(X) Askeri İnzibat ve Trafik Bölüğü (NRF 8),
(XI) Piyade Tb. 600 personel (NRF 8),
(XII) Müşterek Loj.Des.Grp.Kh. 3 personel (NRF 8),
(XIII) Rol-3 Sahra Hastanesi 3 personel (NRF 8).
(b) Deniz Unsuru (Lider Ülke:NRF 7 ve 8 İspanya);
(I) 1 Fırkateyn (NRF 7 ve 8),
(II) 1 Mayın Avlama Gemisi (NRF 8),
(III) Dz.Unsur K.lığı Kh. Sb. 2 personel (NRF 7 ve 8),
(IV) Amfibi Gör.Kuv.K.lığı Kh. Sb. 1 personel (NRF 7 ve 8),
(V) Çıkarma Kuv.K.lığı Kh.Sb. 1 personel (NRF 7 ve 8),
(VI) Çıkarma Kuv. Bünyesine 1 Tk. 40 personel (NRF 7 ve 8),
(VII) Mayın Karşı Tedbirleri Görev Grubu Karargahı 1 personel (NRF 8),
(VIII) Suüstü Grp.K.lığı Kh.Sb. 1 personel (NRF 8).
(c) Hava Unsuru (Lider : NRF 7 ve 8 CC-Air HQ Ramstein);
(I) 6 adet F-16 (NRF 7 ve 8),
(II) 1 adet CSAR helikopter ( NRF 8 ),
(III) Keşif Fl.Foto Kıy.İsth.Sb. 1 personel (NRF 7 ve 8),
(IV) DOB-1, 1xMobil Kule ve 11 personel (NRF 7 ve 8),
(V) DOB-1, Loj.Hrk.Birimine 5 personel (NRF 7 ve 8),
(VI) NRF Hava Unsur Kh.Sb. 4 personel (NRF 7 ve 8),
(VII) DOB-2, 1xMobil GCA ve 4 personel (NRF 8),
(VIII) DOB-1, 6xStinger(1/4 battery) 12 personel (NRF 8).
(ç) Özel Kuvvetler Unsuru (Lider Ülke :Henüz belli değil);
(I) Karargah Sb. 15 personel (NRF 7 ve 8),
(II) 2x Tim, 24 personel (NRF 7 ve 8).
c. NATO Kuvvet Yapısına Deklare Edilen Kuvvetler:
(1) Kara: Türkiye, 2003 yılında, NATO’ya tugay seviyesinde 28 birlik deklare etmiştir. Bu miktar, NATO’ya tüm müttefiklerce deklare edilen manevra birliklerinin %17,5’ini oluşturmaktadır. Söz konusu 28 tugaydan 13’ü intikal edebilir tugaydır. (2004 kuvvet tekliflerinde ise Türkiye’den istenen konuşlanabilir tugay sayısı, 6 HRF ve 2 FLR (Forces of Lower Readiness) olmak üzere toplam 8’e düşürülmüştür.)
(2) Deniz: Türkiye’nin NATO deniz kuvveti yapısına katkısı % 8 civarındadır.
(3) Hava: Türkiye, NATO hava kuvvet yapısında yer alan savaş uçaklarının %10,5’ini, keşif uçaklarının %22,5’ini, kargo uçaklarının %22’sini sağlamaktadır. Ayrıca, TSK envanterinde bulunan 7 adet havadan yakıt ikmal uçağı da söz konusu yapı içerisinde yer almaktadır.
(4) Türkiye, 2004 ve 2005 yılları için NATO’ya bir Ordu Kh. (IPF (In Place Forces), 4 Kolordu Kh. (1xDeployable (D), 3xIPF), 3 Tümen Kh.(2xD, 1xIPF), 15 Tugay (7xD, 8xIPF), 1 Alay (D), Deniz Kuvveti olarak 12 adet G/M’li Fırkateyn, 5 adet G/M’li Korvet, 3 adet Denizaltı, 5 adet MKT Gemisi, 3 adet Çıkarma Gemisi, 2 adet Açık Deniz Tankeri, 1 adet Mayın Harbi K/K Gemisi, 3 adet Helikopter (Fırkateynde konuşlu), 1 adet Dz.P.Tb. ve Hava Kuvveti olarak 120 adet Muharip Uçak, 20 adet Keşif Uçağı, 7 adet Tanker Uçağı, 6 adet Helikopter (CSAR) taahhüt etmiştir.
(5)Soğuk Savaş sonrasında yeniden şekillenen güvenlik ortamı, kollektif savunma (5 nci madde) ihtiyacını azaltırken, krizlere müdahale gibi kolektif savunma dışında kalan harekat türlerine ve bunun gerektirdiği kuvvet yapısına olan ihtiyacı artırmıştır. Bu kapsamda,
(a) Yeni Hedef Düzeyi (Level of Ambition-LOA) “aynı anda bir 5 nci madde görevi ve iki Krizlere Müdahale görevi veya aynı anda üç Krizlere Müdahale görevi” şeklinde belirlenerek, buna uygun Kuvvet Yapısı (MC 317/1)nı desteklemek üzere “deployable” statüdeki kuvvetlere ihtiyaç duyulduğu açıklanmıştır.
(b) 2003 yılı Savunma İhtiyaçları İncelemesi (Defence Requirements Review-DRR 03) sonuçlarına göre, NATO’nun artık savunmaya dayalı Yerinde Kuvvetlere (In Place Forces-IPF) ihtiyacı olmadığı, 92 adet “deployable” tugaya ihtiyaç duyduğu ortaya konmuştur. Halihazırda NATO’ya deklare edilmiş olan 100 tugaydan 8 adedi, Güneydoğu Türkiye Takviye Planı kapsamında, Türkiye tarafından Yerinde Kuvvet olarak verilmiştir.
(c) “Deployability”, ev sahibi ülke desteği olmadan yabancı bir harekat alanında harekat icra ve idame edebilme yeteneğidir. “Deployability” kelimesinin uygun karşılığının “konuşlanabilirlik” olabileceği değerlendirmektedir. Konuşlanabilirlik ifadesi, Kara Kuvvetleri için yığınaklanma, Deniz ve Hava Kuvvetleri için harekat konuşuna geçme faaliyetine karşılık gelmektedir. Bu yeteneği bir adım ileri götüren “Usability” ifadesi kuvvetlerin hazırlanması, kaynak ayrılması ve NATO’ya taahhüt edilmesi, konuşlandırılması, idamesi, başarıyla görevi icra etmesi ve geri intikali şeklinde tanımlanmaktadır. “Mobility” ise “Deployability” yeteneğinin sadece bir parçası olan hareket kabiliyetini ifade etmektedir.
(ç) TSK’nın konuşlandıracağı (yurtdışına gönderilen) kuvvetlerin ve bunların lojistik desteğinin ulaştırması Gnkur.Bşk.lığı tarafından sağlanmaktadır. Gnkur.Bşk.lığının üzerinde çalıştığı veya sahip olduğu çözüm alternatifleri (Prag Yetenekler Taahhüdü-PCC, kiralama, işbirliği, “uyuyan-dormant” kontrat v.b.) kapsamında TSK’nın her türlü ulaştırma ihtiyacının daha ekonomik yollarla karşılanmasına çalışılmaktadır.
(d) 2004 NATO Kuvvet Hedefleri sürecinde, Türkiye NATO’ya 7x”Deployable” Tugay (5xHRF, 2xFLR) ve 1xAlay deklare etmiştir. Tugayların deklare edilmesinin nedeni, 3 ncü Kolordunun HRF olma kriterlerini sağlamak (diğer ülkeler kuvvet vermediği için) ve eğitim/tatbikat gibi ihtiyaçların karşılanmasına destek olmaktır.
(e) Türkiye, NATO tarafından belirlenen “toplam kuvvetlerin %40’ının konuşlanabilir, %8’inin kullanılabilir olması” şeklindeki rakamları politik hedef olarak görmektedir. Konuşlanabilir tugay olarak, 3 ncü Kolordu K.lığının NATO tarafından belirlenen kriterleri ve eğitim ihtiyacını karşılamak üzere konuşlanabilir 7xTugay deklare etmiştir.
(f) DPQ (Defense Planning Questionarre)-2004 ve 2005 Force Goal Cycle (FGC) kapsamında Türkiye’nin kuvvet katkısı LAHİKA-4’de sunulmuştur.
3. NATO ALTYAPI/SİVİL/ASKERİ BÜTÇESİNDE TÜRKİYE’NİN PAYI:
a. Sivil bütçe: Türkiye’nin NATO’nun sivil bütçesine katkısı %1.59 düzeyindedir. Bu payla Türkiye, 19 üye içerisinde 10 ncu sırada yer almaktadır. Bu çerçevede 2004 yılında NATO’ya 2,433,600 Euro ödenmiştir.
b. Askeri bütçe: Türkiye’nin, NATO’nun karargahları, ajans ve programları için oluşturulan NATO askeri bütçesine katkısı 7,238,536 Euro olup; %1.26 düzeyindedir. (18 ülke içerisinde 11nci sırada).
c. Altyapı Bütçesi: Türkiye’nin 2004 yılı NATO Güvenlik Yatırım Programı’ndaki ödeme payı 8,373,816 Euro ile %1.3 düzeyinde olmuştur (18 ülke içerisinde 12 nci sırada). Türkiye’nin 2003 yılı ve öncesi beş yıllık dönemde NATO Altyapı, Askeri ve Sivil Bütçelerine katılım payı ve buna karşılık elde ettiği getirilerin listesi LAHİKA-2’de sunulmuştur.
ç. Türkiye, 2004 yılında NATO Sivil, Altyapı ve Askeri bütçelerine ilave olarak toplam 24 adet NATO kurum ve kuruluşa katkı payı ödemesi yapmıştır. NATO bünyesinde ödeme yapılan kurum ve kuruluşlar LAHİKA-1’de belirtilmiştir.
d. NATO’ da NATO bütçesine ülkelerin katkılarının nasıl olacağı yönünde bir çalışma yürütülmektedir. Katkı alternatiflerinden biri olarak düşünülen, NATO bütçeleri katkı paylarının Satın Alma Gücüne Uyarlanmış Gayri Safi Milli Gelir göz önüne alınarak belirlenmesi durumunda Türkiye’nin bütçedeki % 1,2627 olan payı % 3,47’ye yükselmektedir. Türkiye Kişi Başına Düşen Milli Geliri 15.000 Euro’nun altında olan ülkeler için ayrı bir kategorinin oluşturulması kriteri çerçevesinde, yeni katkı payımızın %2,27 olması yönünde görüş bildirmiştir. Konuyla ilgili çalışmalar devam etmektedir.
4. NATO KOMUTA YAPISI KARARGAHLARINA PERSONEL KATKISI:
a. Türkiye, 1947 yılından başlayarak, artan oranda NATO’ya personel desteği sağlamaktadır. NATO Karargahlarına Türk Silahlı Kuvvetlerinden ilk olarak Yb. Nizamettin OKTAY(1938-15), 30 Ağustos 1947 ile 30 Ağustos 1949 tarihleri arasında Brüksel/Belçika’da görevlendirilmiştir.
b. 1992 yılı NATO Komuta Yapısının değişmesi sonucunda hazırlanan barış kuruluşlarında Türkiye, 177 Subay, 857 Astsubay olmak üzere 1034 personel görevlendirmiştir.
c. 1999 yılında uygulanmaya başlanan ve halen yürürlükte olan Komuta Yapısı Barış Kadrolarında ise toplam 780 personel görevlendirilmiştir.
ç. Türk Silahlı Kuvvetleri yurt dışı NATO sürekli görevlerinde ise halen 11 General/Amiral, 151 Subay, 38 Astsubay olmak üzere 200 personel görev yapmaktadır. (Yurt dışı Sürekli Görevde Bulunan Personel Durumu LAHİKA-3’de, NATO Komuta Yapısı kapsamında aldığı kadrolar karşılaştırmalı olarak LAHİKA-5’te sunulmuştur.) Türkiye, NATO Karargahlarında doldurulan toplam 11404 kadrodan %5.59’unu doldurmaktadır. Ayrıca Türkiye, kadroların doldurulması konusundaki taahhütlerini %91,97 ile genel ortalamanın üstünde yerine getiren bir ülke konumundadır. Türkiye görevlendirdiği personel bakımından 26 ülke arasında 5 nci sırada yer almaktadır.
d. NATO Komuta Yapısının değişmesi, kadroların revizesi ihtiyacını doğurmuş; bu çerçevede NATO Komuta Yapısında %12,3’lük (Eski Komuta Yapısı esas alındığında %23) bir tasarrufa gidilmiştir. Çeşitli NATO platformlarında bu tasarruf miktarının %30’a çıkarılması dile getirilmektedir. NATO’nun yeniden yapılandırılmasında asgariden NATO kadrolarındaki mevcut durumumuzun korunması amaçlanmaktadır.
e. Personel yönetim usulleri açısından Türkiye, doldurmayı taahhüt ettiği kadrolara üstün nitelikli personel (Ağırlıklı olarak kurmay subay) atayan, bunun yanı sıra görevlendirdiği personel için hiçbir çalışma saati kısıtlaması koymayan (Almanya ve Hollanda gibi ülke subayları belli bir çalışma saati sonrasında, ilave ücret veya telafi izni talep etmektedir.) ve personeli en az izin kullanan ülkelerden biridir.
f. Türkiye’de bulunan NATO Karargahlarında görev yapan Türk personel sayıları aşağıda sunulmuştur;
(1) CAOC-6 (Eskişehir) 32 Sb., 17 Ast.Sb., 3 Svl.
(2) FOB (Konya) 3 Sb., 34 Ast.Sb., 3 Er/Erbaş, 22 Svl.
(3) CIS/Ankara Sektörü 2 Sb., 26 Ast.Sb., 61 Er/Erbaş
(4) NRDC TU 238 Personel
(5) CC- Air HQ İzmir 1 Gen., 66 Sb., 93 Ast.Sb., 209 Er/Erbaş
5. NATO TATBİKATLARI:
a. TSK, tatbikatların eğitim hedeflerine ulaşması, üye ülkelerin Silahlı Kuvvetleri arasında iş birliği ve koordinasyonun artırılması maksadıyla NATO tatbikatlarına aktif olarak katılım sağlamaktadır. Ayrıca, NATO Tatbikatlarına ve Tatbikat Toplantılarına ev sahipliği yapılmakta, TSK.nin sahip olduğu imkanlardan istifade edilmesine imkan verilmektedir.
b. Türkiye, 2000 yılında 27 NATO ve 9 Barış için Ortaklık (BİO) , 2001 yılında 25 NATO ve 8 BİO, 2002 yılında da 21 NATO ve 5 BİO tatbikatına katılmıştır.
c. 2003 yılında 20 NATO, 6 NATO/BİO tatbikatına katılım programlanmış; bu kapsamda NATO tatbikatlarına 42,7 Trilyon TL., BİO tatbikatlarına ise 2,4 Trilyon TL. olmak üzere toplam 45,1 Trilyon TL. kaynak planlanmıştır.
ç. 2004 yılında ise, 16 NATO ve 2 NATO/BİO tatbikatına iştirak edilmiştir. Tatbikatların toplam maliyeti 12 Trilyon TL. olarak gerçekleşmiştir.
c. 2005 yılında, 28 NATO ve 10 NATO/BİO tatbikatına katılım planlanmıştır. NATO tatbikatlarına 5,5 Trilyon TL., BİO tatbikatlarına ise 1 Trilyon TL. olmak üzere toplam 6,5 Trilyon TL. kaynak planlanmıştır.
6. NATO MÜKEMMELİYET MERKEZLERİNE KATKI:
12-13 Haziran 2003 tarihinde NATO Savunma Bakanları İlkbahar Toplantısı’nda onaylanan NATO Yeni Komuta Yapısında milli veya çok uluslu olarak teşkil edilecek Mükemmeliyet Merkezleri (Center of Excellence – COE) kurulması öngörülmüştür.
a. NATO Komuta Yapısının bir parçası olmamasına karşın, bu merkezlerin; NATO ve Barış İçin Ortaklık (BİO) komutanlık ve birliklerinin birlikte çalışılabilirliğinin ve yeteneklerinin geliştirilmesi, bu çerçevede eğitim verilmesi, doktrin geliştirilmesi ve denenmesi, konseptlerin deneme yoluyla değerlendirilmesi yönünde NATO’ya hizmet vermesi amaçlanmaktadır.
b. 11 Haziran 2004’te onaylanan “COE Denetleme Kriterleri” dokümanında, çalışma dilinin İngilizce olması, kuruluşların müşterek hale getirilmesi, her COE’nin ACT Kh.nın belirlediği kriterlere göre kendi iç denetlemesini yapmasını müteakip ACT tarafından denetlenmesi, denetleme sonucunda ACT’ın ilgili COE’nin başarılı olup olmadığını Askeri Komite’ye bildirmesi ve başarılı olanların statülerinin onaylanması öngörülmektedir.
c. Kurulacak merkezlerin, kurucu ülke veya ülkeler tarafından finanse edilmesi ve hizmet karşılığında NATO’dan ücret alması öngörülmektedir.
ç. Transformasyon Komutanlığı (SACT) ile ilişkilendirilecek olan bu merkezler katılımcı ülkeler ve ilgili Stratejik K.lık arasında yapılacak Mutabakat Muhtırası çerçevesinde faaliyet gösterecektir. Böylece, COE’lerin Stratejik K.lıklarla işbirliği içinde ve birbirini destekleyecek şekilde akredite edilmiş olarak faaliyet göstermesinin sağlanması hedeflenmektedir. Türkiye, NATO’ya halihazırda üç mükemmeliyet merkezi önermiş bulunmaktadır. Bu merkezler;
(1) Taktik Hava Eğitim Mükemmeliyet Merkezi
(a) Konya’da konuşlanmıştır.
(b) 04-16 Eylül 2004 tarihlerinde NATO Air Meet 2004 Tatbikatına ev sahipliği yapmıştır. Tatbikata (ABD ve İngiltere dahil) 16 Üye Ülke 98 uçak ile iştirak etmiştir.
(c) Kompozit Hava Harekatlarına odaklanmıştır.
(ç) Konsepti hazırlanmış ve ülkelerin görüşüne sunulmuştur. MOU çalışmaları devam etmektedir.
(d) Altyapı çalışmaları tamamlanmış, teşkilat çalışmaları devam etmektedir.
(e) Ocak 2006 itibarı ile İlk Harekat Kabiliyetine ulaşması hedeflenmiştir.
(2) Barış için Ortaklık Eğitim Mükemmeliyet Merkezi
(a) Ankara’da halihazırda mevcut olan eğitim merkezidir.
(b) Mükemmeliyet Merkezi olarak konsepti hazırlanmış ve görüş için SACT’a gönderilmiştir.
(c) SACT, birçok ülkede halihazırda Barış İçin Ortaklık Eğitim Merkezlerinin bulunduğunu, bu konuda ilave bir Mükemmeliyet Merkezine ihtiyaç olmadığını, ayrıca benzeri merkezlere sahip ülkelerin de ikna edilmesine ihtiyaç duyulduğunu belirterek öneriyi dondurmuştur.
(ç) Konu ile ilgili girişimlere devam edilmektedir.
(d) Barış için Ortaklık Eğitim Merkezi K.lığınca kuruluşundan bugüne kadar NATO, BİO ve Akdeniz Diyalogu ülkelerine toplam 2,5 Milyon ABD Doları tutarında eğitim ve öğretim desteği sağlanmıştır. Bu kapsamda toplam 53 ülkeden yaklaşık 5000 personele de eğitim verilmiştir.
(3) Terörizmle Mücadele Mükemmeliyet Merkezi (TMMM)
(a) Ankara’da konuşlanmıştır.
(b) Haziran 2005’ten itibaren çekirdek kadro (19 personel) ile faaliyetine başlamıştır.
(c) Konsept ve Mutabakat Muhtıraları hali hazırda SACT Karargahında değerlendirmeleri devam etmektedir.
(ç) İlk Harekat Kabiliyetine 2005 yılı ortasında ulaşması hedeflenmiştir. Merkezin yeni tesislerinin resmi açılışının 28 Haziran 2005’te yapılması öngörülmektedir.
(d) TMMM ilk kursu ‘’ Defense Against Suicide Bombing’’ 2005 yılı Mart ayında icra edilmiş kursa 27 ülkeden 57 personel iştirak etmiştir.
(e) TMMM’nin 95 personel ile faaliyet göstermesi planlanmakta olup bunların 57’ sini Türk, 38’ ini Yabancı personelin oluşturması öngörülmüştür. 15 Mart 2005 tarihinde yapılan kadro toplantısında; ABD 3, İngiltere 2, Romanya 1 ve Bulgaristan 1 kadro almıştır. Ayrıca Almanya, Slovakya ve Yunanistan niyet beyanında bulunmuşlardır.
d. Almanya, Prag Zirvesi kararları neticesinde NATO askeri komuta yapısı dışında kalan RFAS karargahını, bu defa bir mükemmeliyet merkezi olarak (COE), Joint Air Power Competence Centre (JAPCC) adı altında, stratejik seviyede bir müşterek hava karargahına dönüştürme çabalarında başarılı olmuştur. JAPCC, 01 Ocak 2005 tarihinden itibaren faaliyetine başlamış olup Türkiye bu merkezden iki kadro almıştır. NATO’nun diğer mükemmeliyet merkezlerine de katkı (personel, maddi) sağlanacaktır.
