deep
Harbi Aktif Üye
Sıvıların hacimlerinin ölçülmesi nasıldır
İçtiğimiz su, süt, kullandığımız sıvı yağlar gibi sıvılar hatta gazlı içeçeklerin hacim birimi litredir. Litre büyük L harfi ile ifade edilir.
1 litre 1 desimetre küpe eşittir.
Litrenin askatları; desilitre (dL) santilitre (cL) ve mililitre (mL) dir. Üstkatları ise; hektalitre (hL) dekalitre (daL) ve kilolitre (kL) dir. Litre cinsinden hacim birimleri onar onar küçülür ve büyür.
Düzgün Olmayan Cisimlerin Hacimlerinin Ölçülmesi
Katıların şekli düzgün değilse sıvılardan yararlanarak hacmini bulabiliriz. Ancak hacmini ölçmek istediğimiz katı maddenin içine atacağımız sıvıda çözünmemesi gerekir.
Sıvıların Hacimlerinin Ölçülmesi
Sıvıların belli bir şekli yoktur. Sıvılar konuldukları kabın şeklini alırlar. Bunun için hacmini ölçmek istediğimiz sıvıyı dereceli silindir içine koyarak hacmini ölçebiliriz.
Su ve sıvı yağ gibi sıvılar birbirlerine karışmadıkları için dereceli silindirle ölçüm yaparken herhangi bir hacim kaybı olmaz. Ancak su ve etil alkol gibi birbirleri içinde çözünen sıvılarda hacim ölçümü için dereceli silindir kullanmak doğru değildir.
SIVILARIN ÖZKÜTLESİNİN ÖLÇÜLMESİNDE DANSİMETRE YADA PİKNOMETRE'DEN YARARLANMA
Yoğunluk ölçerler doğrudan yoğunluğu verecek biçimde taksimatlandırılmış aygıtlardır; kimi zaman çeşitli sulu çözeltilerin derişimini tamamlamak üzere derecelendirilirler. Bu durumda kullanım biçimine göre aygıta asitölçer alkolölçer sütölçer vb. adları verilir.Yandaki şekilde yani Rousseau yoğunlukölçerinde sütun üzerinde bir mn işareti bulunan küçük bir başlık geçirilmiştir. Aygıt damıtılmış su içerisine atılır; başlık mn çizgisine kadar damıtık su ile doldurulursa su düzeyi sütunun 1 taksimatına gelir. Başlık bir başka sıvı ile doldurulursa su düzeyindeki taksimat doğrudan yoğunluğu verir.Aygıt yoğunluğu bilinen sıvılar kullanılarak ayarlanır.Yoğunluk ölçer az miktardaki sıvıların yoğunluğunu ölçmeyi sağlar.
Sıvı içindeki hacimleri sabit olan fakat ağırlıkları azalıp çoğaltılabilen sabit hacimli yoğunlukölçerler (örneğin Fahrenheit yoğunlukölçeri ) ve sıvı içindeki hacimleri sıvının yoğunluğuyla değişen sabit ağırlıklı yoğunlukölçerler olmak üzere iki tür yoğunluk ölçer vardır.En çok kullanılan yoğunlukölçerler sabit ağırlıklı yoğunluk ölçerlerdir.Sabit ağırlıklı bir yoğunluk ölçerle bir sıvının yoğunluğu yada bir çözeltinin derişimiçok duyarlı olmamakla beraber oldukça çabuk belirlenir.
Sabit hacimli yoğunluk ölçerler;dalan kısmın V hacimi sabit kalmak koşuluyla değişik özgül ağırlıklı sıvılar içine daldırılan yoğunlukölçerin dengede kalabilmesi için ağırlığının değiştirilmesi gerekir.Bu amaçla yoğunlukölçerin üzerine yerleştirilmiş bulunan bir terazi kefesine işaretlenmiş kütleler konur. Eklenen yada çıkarılan kütlelerin ağırlıklarına göre sıvının özgül ağırlığı belirlenir.
Sabit ağırlıklı yoğunluk ölçer.Sıvının özgül ağırlığı değiştiği zaman dalan kısmın V hacmi de değişir.Bu hacimdeki küçük değişmelerin değerlendirilmesi için yoğunlukölçerin üst tarafı üzerinde taksimat bulunan bir çubuk şekline getirilmiştir;bu çubuk üzerinden sıvının serbest yüzü hizasındaki değer okunabilir.Dolayısıyla sabit ağırlıklı yoğunlukölçerler özgül ağırlığın doğrudan doğruya okunmasını sağlarlar ve üzerindeki taksimat ne kadar sık ise o kadar duyarlıdırlar.sudan daha ağır sıvılar için yapılan yoğunluk ölçerler saf suya daldırıldıkları zaman su düzeyi çubuğun üst tarafında bulunur;buna karşılık sudan daha hafif sıvılar için yapılanlar saf suya batırıldıklarında su düzeyi çubuğun alt tarafında yer alır.Bu araçlar üzerindeki taksimata göre yoğunlukölçer(bu durum da üzerindeki taksimat doğrudan doğruya yoğunluğu verir ve suya daldırıldıklarında 1 değeri okunur; taksimat çizgileri arasındaki mesafe aynı değildir.) yada asit ölçer alkolölçer tuzölçer sütölçer vb. adlarını alırlar.Bunun nedeni üzerindeki özel taksimatın bir asit alkol yada tuz çözeltisinin derişimini veya sütün içindeki yağlı maddelerin oranı vb. vermeleridir; bunlar su içinde 0 taksimatına kadar dalarlar.
Baumé yoğunlukölçeri sabit ağırlıklı bir yoğunlukölçerdir.1961 yılından beri yasal olmayan(Baumé derecesi cinsinden) taksimatı gelişi güzel seçilmiş olmakla beraber Baumé tarafından tasarlanan araç ve birim kullanılarak herhangi bir çözeltinin derişiminin belirlenmesine olanak verir.
Piknometre: Zeminlerin tane birim hacim ağırlıklarının belirlenmesinde kullanılan 20 veya 100cm3 hacimli şişelerdir.
Hidrometre
Hidrometre sıvıların özgül ağırlığını ölçmeye yarayan alete verilen isimdir.
Genelde camdan yapılan hidrometrenin bir ucunda sıvı içinde dik durmasını sağlamak üzere ağırlık diğer ucunda ise silindirik bir sap bulunmaktadır. İnce uzun bir kaba ölçülmek istenen sıvı konur hidrometre içine de serbestçe yüzecek şekilde yavaşça bırakılır. Sıvı yüzeyi ile temas eden sap seviyesi not edilir. Daha önceden kalibre edilmiş ölçek hizasındaki değer g/cm3 olarak sıvının özgül ağırlığını verir.
Çalışma prensibi Arşimed'in yüzen cisimlerin ağırlığının kapladıkları hacim kadar sıvının ağırlığına eşit olması ilkesine dayanır. Saf suyu 1 g/cm3 ile referans alan alet; benzin gaz ve alkol gibi hafif sıvılarda daha derine iner; süt tuzlu su asit gibi yoğun sıvılarda yükselir. Genelde hafif ve yoğun sıvılar için farklı hidrometreler kullanılır; hafif sıvılar için skala 1'de son bulurken yoğun sıvılarda 1'den başlar.
Süt testinde kullanılanılana laktometre denmektedir. Sütün özgül ağırlığı 1.027 ile 1.035 arasında değişmektedir; dolayısıyla laktometrede skala son iki sayı ile belirtilir ve 20-40 arası değişir.
Sıvıların alkol yoğunluğunu ölçmek için kullanılanlara alkolmetre solüsyondaki şeker yoğunluğunu belirtmek için kullanılana da sakkarometre denmektedir.
Aynı alete termometre eklenmesi ile termohidrometre ismini alır.
Beher veya beher glas sıvı ölçülerini öğrenmek için kullanılan ölçekli kaptır.
İçtiğimiz su, süt, kullandığımız sıvı yağlar gibi sıvılar hatta gazlı içeçeklerin hacim birimi litredir. Litre büyük L harfi ile ifade edilir.
1 litre 1 desimetre küpe eşittir.
Litrenin askatları; desilitre (dL) santilitre (cL) ve mililitre (mL) dir. Üstkatları ise; hektalitre (hL) dekalitre (daL) ve kilolitre (kL) dir. Litre cinsinden hacim birimleri onar onar küçülür ve büyür.
Düzgün Olmayan Cisimlerin Hacimlerinin Ölçülmesi
Katıların şekli düzgün değilse sıvılardan yararlanarak hacmini bulabiliriz. Ancak hacmini ölçmek istediğimiz katı maddenin içine atacağımız sıvıda çözünmemesi gerekir.
Sıvıların Hacimlerinin Ölçülmesi
Sıvıların belli bir şekli yoktur. Sıvılar konuldukları kabın şeklini alırlar. Bunun için hacmini ölçmek istediğimiz sıvıyı dereceli silindir içine koyarak hacmini ölçebiliriz.
Su ve sıvı yağ gibi sıvılar birbirlerine karışmadıkları için dereceli silindirle ölçüm yaparken herhangi bir hacim kaybı olmaz. Ancak su ve etil alkol gibi birbirleri içinde çözünen sıvılarda hacim ölçümü için dereceli silindir kullanmak doğru değildir.
SIVILARIN ÖZKÜTLESİNİN ÖLÇÜLMESİNDE DANSİMETRE YADA PİKNOMETRE'DEN YARARLANMA
Yoğunluk ölçerler doğrudan yoğunluğu verecek biçimde taksimatlandırılmış aygıtlardır; kimi zaman çeşitli sulu çözeltilerin derişimini tamamlamak üzere derecelendirilirler. Bu durumda kullanım biçimine göre aygıta asitölçer alkolölçer sütölçer vb. adları verilir.Yandaki şekilde yani Rousseau yoğunlukölçerinde sütun üzerinde bir mn işareti bulunan küçük bir başlık geçirilmiştir. Aygıt damıtılmış su içerisine atılır; başlık mn çizgisine kadar damıtık su ile doldurulursa su düzeyi sütunun 1 taksimatına gelir. Başlık bir başka sıvı ile doldurulursa su düzeyindeki taksimat doğrudan yoğunluğu verir.Aygıt yoğunluğu bilinen sıvılar kullanılarak ayarlanır.Yoğunluk ölçer az miktardaki sıvıların yoğunluğunu ölçmeyi sağlar.
Sıvı içindeki hacimleri sabit olan fakat ağırlıkları azalıp çoğaltılabilen sabit hacimli yoğunlukölçerler (örneğin Fahrenheit yoğunlukölçeri ) ve sıvı içindeki hacimleri sıvının yoğunluğuyla değişen sabit ağırlıklı yoğunlukölçerler olmak üzere iki tür yoğunluk ölçer vardır.En çok kullanılan yoğunlukölçerler sabit ağırlıklı yoğunluk ölçerlerdir.Sabit ağırlıklı bir yoğunluk ölçerle bir sıvının yoğunluğu yada bir çözeltinin derişimiçok duyarlı olmamakla beraber oldukça çabuk belirlenir.
Sabit hacimli yoğunluk ölçerler;dalan kısmın V hacimi sabit kalmak koşuluyla değişik özgül ağırlıklı sıvılar içine daldırılan yoğunlukölçerin dengede kalabilmesi için ağırlığının değiştirilmesi gerekir.Bu amaçla yoğunlukölçerin üzerine yerleştirilmiş bulunan bir terazi kefesine işaretlenmiş kütleler konur. Eklenen yada çıkarılan kütlelerin ağırlıklarına göre sıvının özgül ağırlığı belirlenir.
Sabit ağırlıklı yoğunluk ölçer.Sıvının özgül ağırlığı değiştiği zaman dalan kısmın V hacmi de değişir.Bu hacimdeki küçük değişmelerin değerlendirilmesi için yoğunlukölçerin üst tarafı üzerinde taksimat bulunan bir çubuk şekline getirilmiştir;bu çubuk üzerinden sıvının serbest yüzü hizasındaki değer okunabilir.Dolayısıyla sabit ağırlıklı yoğunlukölçerler özgül ağırlığın doğrudan doğruya okunmasını sağlarlar ve üzerindeki taksimat ne kadar sık ise o kadar duyarlıdırlar.sudan daha ağır sıvılar için yapılan yoğunluk ölçerler saf suya daldırıldıkları zaman su düzeyi çubuğun üst tarafında bulunur;buna karşılık sudan daha hafif sıvılar için yapılanlar saf suya batırıldıklarında su düzeyi çubuğun alt tarafında yer alır.Bu araçlar üzerindeki taksimata göre yoğunlukölçer(bu durum da üzerindeki taksimat doğrudan doğruya yoğunluğu verir ve suya daldırıldıklarında 1 değeri okunur; taksimat çizgileri arasındaki mesafe aynı değildir.) yada asit ölçer alkolölçer tuzölçer sütölçer vb. adlarını alırlar.Bunun nedeni üzerindeki özel taksimatın bir asit alkol yada tuz çözeltisinin derişimini veya sütün içindeki yağlı maddelerin oranı vb. vermeleridir; bunlar su içinde 0 taksimatına kadar dalarlar.
Baumé yoğunlukölçeri sabit ağırlıklı bir yoğunlukölçerdir.1961 yılından beri yasal olmayan(Baumé derecesi cinsinden) taksimatı gelişi güzel seçilmiş olmakla beraber Baumé tarafından tasarlanan araç ve birim kullanılarak herhangi bir çözeltinin derişiminin belirlenmesine olanak verir.
Piknometre: Zeminlerin tane birim hacim ağırlıklarının belirlenmesinde kullanılan 20 veya 100cm3 hacimli şişelerdir.
Hidrometre
Hidrometre sıvıların özgül ağırlığını ölçmeye yarayan alete verilen isimdir.
Genelde camdan yapılan hidrometrenin bir ucunda sıvı içinde dik durmasını sağlamak üzere ağırlık diğer ucunda ise silindirik bir sap bulunmaktadır. İnce uzun bir kaba ölçülmek istenen sıvı konur hidrometre içine de serbestçe yüzecek şekilde yavaşça bırakılır. Sıvı yüzeyi ile temas eden sap seviyesi not edilir. Daha önceden kalibre edilmiş ölçek hizasındaki değer g/cm3 olarak sıvının özgül ağırlığını verir.
Çalışma prensibi Arşimed'in yüzen cisimlerin ağırlığının kapladıkları hacim kadar sıvının ağırlığına eşit olması ilkesine dayanır. Saf suyu 1 g/cm3 ile referans alan alet; benzin gaz ve alkol gibi hafif sıvılarda daha derine iner; süt tuzlu su asit gibi yoğun sıvılarda yükselir. Genelde hafif ve yoğun sıvılar için farklı hidrometreler kullanılır; hafif sıvılar için skala 1'de son bulurken yoğun sıvılarda 1'den başlar.
Süt testinde kullanılanılana laktometre denmektedir. Sütün özgül ağırlığı 1.027 ile 1.035 arasında değişmektedir; dolayısıyla laktometrede skala son iki sayı ile belirtilir ve 20-40 arası değişir.
Sıvıların alkol yoğunluğunu ölçmek için kullanılanlara alkolmetre solüsyondaki şeker yoğunluğunu belirtmek için kullanılana da sakkarometre denmektedir.
Aynı alete termometre eklenmesi ile termohidrometre ismini alır.
Beher veya beher glas sıvı ölçülerini öğrenmek için kullanılan ölçekli kaptır.
Son düzenleme moderatör tarafından:
