SüKuN
Harbi Aktif Üye
MÜZİK ZEVKİMİZİ BELİRLEYEN KÜÇÜK TÜYCÜKLER
Bir müzik parçasını veya rüzgarın ağaç yapraklarında çıkardığı sesi dinlerken, büyük bir mucizenin gerçekleştiğini biliyor musunuz?Bu sırada havada yayılan ses titreşimleri saniyede 340 kilometrelik bir hızla kulağa ulaşır. Ve o ana kadar sadece birer fiziksel hareket olan titreşimler, kulakta gerçekleşen olağanüstü derecedeki kompleks işlemler sonucunda "ses"e dönüşür. Ve tüm bu olaylar, saniyenin binde birinden daha hızlı bir şekilde yaşanır. Yaşamımız boyunca birbirinden farklı sayısız ses duyarız. Bir kuşun ötüşü, kıyıya vuran dalgaların sesi, güzel bir müzik, insanların konuşmaları... Bütün bunlar, kulağımızda gerçekleşen bir dizi işlemin sonucunda bizim için anlam kazanır. Sesler iç kulakta, içi sıvıyla kaplı olan spiral bir bölme olan "salyangoz" içindeki sıvıya mekanik titreşimler şeklinde ulaşır ve sıvının içinde dalgalanmalar oluştururlar. Salyangozun iç duvarlarında yer alan tüycükler ve sıvıdaki dalgalanmalara göre belli belirsiz şekilde hareketlenirler. Bu tüycükler beyni uyarmak üzere kendilerini titreştirecek bir ses bekleyen minyatür arplere benzerler. Dinlediğimiz bir müzik sesi, gerçekte iç kulak salyangozumuzdaki tüycüklerin her notaya göre farklı hareket etmelerinden, bu farklı hareketlerin her seferinde tüycüklere bağlı hücrelerde farklı iyot dengeleri oluşturmalarından ve bu kimyasal işlemlerin elektrik sinyalleri üretmesinden ibarettir. Hücreler, bu olağanüstü işlemleri yaşamımız boyunca her saniye hiç yorulmadan, bozulmadan ve deforme olmadan yaparlar. Tüycüklerin Dinmeyen Hareketi Kulağın içindeki tüycükler ses yokken de titreşmeye devam ederler. Bu durum, orkestra şefinden işaret geldiğinde hazır olmak için, sürekli keman tellerini akort eden kemancılara benzetilebilir. Konser başlamadan önce tüycükler belli bir titreşim frekansına göre düzenlenirler. Titreşmek ve bilgiyi sinir lifi aracılığıyla beyne iletmek için de bu frekansa denk düşen notaları beklerler. İster hafif bir gitar sesi ister insan sesi olsun, kulak tüm seslerin sinyallerini beyne iletir. Bu durum işitmenin son derece aktif bir sistem olduğunu ortaya koyar. Üstelik bu titreşimler gelişigüzel değil, hoşlandığımız bir müziği veya bir uçak sesini algılamamızı sağlayan son derece kontrollü sistemlerdir.
DİKKAT! Yüksek Şiddetteki Sesler Tüycüklere Zarar Verir
İç kulaktaki binlerce tüycük son derece hassas ve kırılgandır. Uzun süre 85 dB’in üzerinde (yüksek sesli eğlence mekanları, yüksek sesli walkman dinlemek gibi) bir sese maruz kalındığında zarar görür, hatta sinir uçları zedelenir. Günümüzde 18 yaş altındaki gençlerde işitme kaybına sıkça rastlanmaktadır. Uzmanlar bunun için sıklıkla yüksek sesli müzik dinlenilmemesini, çok gerektiği zamanlarda da kulak tıkacı kullanılmasını önermektedirler. Çok gürültülü bir ortamda bulunmanın ardından kulaktaki uğultu hala sürüyorsa hemen bir doktora görünmek gerekiyor. 24 saati geçmeden uygulanan tedavi tüycüklerdeki hasarı onarabilir; aksi takdirde kalıcı zararlar olabilir.
Tüycüklerdeki Hassas Mekanizma
Bilim adamları her tüycüğün küçük bir ses amplifikatörü (ses sinyallerini yükseltmeye yarayan alet) olduğunu saptamışlardır. Üstelik bu amplifikatör düşük sesleri kuvvetli seslerden daha fazla büyüttüğünden sıradan bir 'amplifikatör' de değildir. İşte bu doğrusal olmayan büyütme sayesinde, frekansı 20 Hz - 20.000 Hz arasında değişen, yani yaprağın hışırtısından uçak motorunun gürültüsüne kadar her tür sesi duyabiliriz. Yapılan araştırmalar, tüycüğün bir atomun yarıçapı kadar bile hareket etmesinin hücredeki reaksiyonun başlaması için yeterli olabildiğini göstermiştir. İşte kulağın bu özelliği sayesinde insan gürültülü ortamda yanındaki kişinin sesini ayırt edebilir. Çünkü tüycükler ses çok zayıf olsa bile bu sesle senkronize olup beyne net bir mesaj gönderirler. Bu konuyu inceleyen uzmanlar, tüycüğün bu hassaslığını tarif etmek için ilginç bir örnek verirler. Tüycüklerin ünlü Eyfel Kulesi boyutlarında olduğunu düşünürsek, ona bağlı hücredeki etki, bu kulenin tepesinin sadece üç santimetre oynaması durumunda bile başlayabilmektedir. Tüycüklerin bir saniyede ne kadar salındıkları sorusunun cevabı da çok ilginçtir. Bu, sesin frekansına göre değişir. Frekans yükseldikçe, tüycüklerin salınım sayısı inanılmaz rakamlara ulaşır. Örneğin 20 bin frekansta bir ses duyduğumuzda, tüycükler de saniyede 20 bin kez salınmış olurlar. Herkesin Sevdiği Müzik Türü Farklıdır Tüycüklerin varlığı, titreşimlerin etkisiyle işitmenin olağanüstü özelliklerini ortaya çıkarmaktadır. Bu olağanüstü özellik herkesin neden farklı müzik türlerinden hoşlandığını da ortaya koymaktadır. Nitekim yapılan araştırmalar iki farklı ses çıkarıldığında kulağın daha ince olan başka sesleri işittiğini belirlemiştir. Bu, tüycüklerin doğrusal olmayan işleminden yani ince sesi kalın sesten daha kuvvetli olarak algılamasından kaynaklanır. Başka bir deyişle tüycükler bilim adamlarının ek frekans adını verdikleri iki nota arasındaki sesleri de algılarlar, fakat ileti son derece karmaşık olduğundan, beyin iki notayı tam olarak birbirlerinden ayırt edemez. Beyin, iletileri algılamakta zorlandığı için bir müzik türünden hoşlanıp hoşlanmamamız ses uyumsuzluklarının yarattığı titreşimleri algılayan ve beyne ileten küçük tüycüklerle ilgilidir. Eğer bu tüycükler sürekli titreşerek aradaki ek frekansları beyne göndermeseydi, müzik zevkinden söz edebilmemiz mümkün olmazdı. Beyin tüycüklerle bağlantılı hücreler aracılığı ile sesleri algıladıktan sonra, uzmanlar kulağın eğitilebileceğini belirtmektedirler. Hoşlandığımız müzik türü ise kulağın eğitimi ve yaşadığımız mekanın veya bizim kültürel özelliklerimizle ilgili olarak şekillenir. Yapılan araştırmalar kulağımızdaki bu küçük tüycüklerin seslere karşı son derece duyarlı olduğunu ortaya koymaktadır. Oysaki kulağımız tüm mekanizmaları ile birlikte bir anda var olmak zorundadır, aksi takdirde işlevini yerine getirmesi mümkün değildir. Sadece iç kulakta yer alan küçük tüycükler bile onlarca karmaşık mekanizmanın uyum içinde çalışmasıyla işlev gören, kusursuz bir sistemin varlığını ortaya koymaktadır. Modern bilim ve teknoloji ise, bu sistemin, çalışma prensiplerini tüm ayrıntılarıyla çözmeyi dahi henüz tam anlamıyla başaramamıştır. Nitekim ilk yaratıldığımız günden beri varolan ve hoşlandığımız müziği belirleyen fiziksel mekanizmanın ayrıntıları bilim dünyası tarafından henüz aydınlatılabilmiştir. Kulağımızdaki tüycükler, aslında salyangozun iç duvarını çevreleyen yaklaşık 20 bin ayrı hücrenin tepesinde yer alan birer maniveladır. Tüycükler bir titreşim algıladıklarında hareket ederler ve bu hareket, tüycüklerin altındaki hücrelerin kapılarını açar. Bu sayede hücrelere iyon girişi olur. Tüycükler ters yöne yattıklarında ise hücre kapıları bu kez kapanırlar. Bu sürekli hareket, hücrelerin kimyasal dengelerini de sürekli değiştirir ve onların elektrik uyarıları üretmelerini sağlar. Bu elektrik uyarıları, sinirler aracılığıyla beyne iletilir ve beyin de bunları yorumlayarak ses haline getirir.
Bir müzik parçasını veya rüzgarın ağaç yapraklarında çıkardığı sesi dinlerken, büyük bir mucizenin gerçekleştiğini biliyor musunuz?Bu sırada havada yayılan ses titreşimleri saniyede 340 kilometrelik bir hızla kulağa ulaşır. Ve o ana kadar sadece birer fiziksel hareket olan titreşimler, kulakta gerçekleşen olağanüstü derecedeki kompleks işlemler sonucunda "ses"e dönüşür. Ve tüm bu olaylar, saniyenin binde birinden daha hızlı bir şekilde yaşanır. Yaşamımız boyunca birbirinden farklı sayısız ses duyarız. Bir kuşun ötüşü, kıyıya vuran dalgaların sesi, güzel bir müzik, insanların konuşmaları... Bütün bunlar, kulağımızda gerçekleşen bir dizi işlemin sonucunda bizim için anlam kazanır. Sesler iç kulakta, içi sıvıyla kaplı olan spiral bir bölme olan "salyangoz" içindeki sıvıya mekanik titreşimler şeklinde ulaşır ve sıvının içinde dalgalanmalar oluştururlar. Salyangozun iç duvarlarında yer alan tüycükler ve sıvıdaki dalgalanmalara göre belli belirsiz şekilde hareketlenirler. Bu tüycükler beyni uyarmak üzere kendilerini titreştirecek bir ses bekleyen minyatür arplere benzerler. Dinlediğimiz bir müzik sesi, gerçekte iç kulak salyangozumuzdaki tüycüklerin her notaya göre farklı hareket etmelerinden, bu farklı hareketlerin her seferinde tüycüklere bağlı hücrelerde farklı iyot dengeleri oluşturmalarından ve bu kimyasal işlemlerin elektrik sinyalleri üretmesinden ibarettir. Hücreler, bu olağanüstü işlemleri yaşamımız boyunca her saniye hiç yorulmadan, bozulmadan ve deforme olmadan yaparlar. Tüycüklerin Dinmeyen Hareketi Kulağın içindeki tüycükler ses yokken de titreşmeye devam ederler. Bu durum, orkestra şefinden işaret geldiğinde hazır olmak için, sürekli keman tellerini akort eden kemancılara benzetilebilir. Konser başlamadan önce tüycükler belli bir titreşim frekansına göre düzenlenirler. Titreşmek ve bilgiyi sinir lifi aracılığıyla beyne iletmek için de bu frekansa denk düşen notaları beklerler. İster hafif bir gitar sesi ister insan sesi olsun, kulak tüm seslerin sinyallerini beyne iletir. Bu durum işitmenin son derece aktif bir sistem olduğunu ortaya koyar. Üstelik bu titreşimler gelişigüzel değil, hoşlandığımız bir müziği veya bir uçak sesini algılamamızı sağlayan son derece kontrollü sistemlerdir.
DİKKAT! Yüksek Şiddetteki Sesler Tüycüklere Zarar Verir
İç kulaktaki binlerce tüycük son derece hassas ve kırılgandır. Uzun süre 85 dB’in üzerinde (yüksek sesli eğlence mekanları, yüksek sesli walkman dinlemek gibi) bir sese maruz kalındığında zarar görür, hatta sinir uçları zedelenir. Günümüzde 18 yaş altındaki gençlerde işitme kaybına sıkça rastlanmaktadır. Uzmanlar bunun için sıklıkla yüksek sesli müzik dinlenilmemesini, çok gerektiği zamanlarda da kulak tıkacı kullanılmasını önermektedirler. Çok gürültülü bir ortamda bulunmanın ardından kulaktaki uğultu hala sürüyorsa hemen bir doktora görünmek gerekiyor. 24 saati geçmeden uygulanan tedavi tüycüklerdeki hasarı onarabilir; aksi takdirde kalıcı zararlar olabilir.
Tüycüklerdeki Hassas Mekanizma
Bilim adamları her tüycüğün küçük bir ses amplifikatörü (ses sinyallerini yükseltmeye yarayan alet) olduğunu saptamışlardır. Üstelik bu amplifikatör düşük sesleri kuvvetli seslerden daha fazla büyüttüğünden sıradan bir 'amplifikatör' de değildir. İşte bu doğrusal olmayan büyütme sayesinde, frekansı 20 Hz - 20.000 Hz arasında değişen, yani yaprağın hışırtısından uçak motorunun gürültüsüne kadar her tür sesi duyabiliriz. Yapılan araştırmalar, tüycüğün bir atomun yarıçapı kadar bile hareket etmesinin hücredeki reaksiyonun başlaması için yeterli olabildiğini göstermiştir. İşte kulağın bu özelliği sayesinde insan gürültülü ortamda yanındaki kişinin sesini ayırt edebilir. Çünkü tüycükler ses çok zayıf olsa bile bu sesle senkronize olup beyne net bir mesaj gönderirler. Bu konuyu inceleyen uzmanlar, tüycüğün bu hassaslığını tarif etmek için ilginç bir örnek verirler. Tüycüklerin ünlü Eyfel Kulesi boyutlarında olduğunu düşünürsek, ona bağlı hücredeki etki, bu kulenin tepesinin sadece üç santimetre oynaması durumunda bile başlayabilmektedir. Tüycüklerin bir saniyede ne kadar salındıkları sorusunun cevabı da çok ilginçtir. Bu, sesin frekansına göre değişir. Frekans yükseldikçe, tüycüklerin salınım sayısı inanılmaz rakamlara ulaşır. Örneğin 20 bin frekansta bir ses duyduğumuzda, tüycükler de saniyede 20 bin kez salınmış olurlar. Herkesin Sevdiği Müzik Türü Farklıdır Tüycüklerin varlığı, titreşimlerin etkisiyle işitmenin olağanüstü özelliklerini ortaya çıkarmaktadır. Bu olağanüstü özellik herkesin neden farklı müzik türlerinden hoşlandığını da ortaya koymaktadır. Nitekim yapılan araştırmalar iki farklı ses çıkarıldığında kulağın daha ince olan başka sesleri işittiğini belirlemiştir. Bu, tüycüklerin doğrusal olmayan işleminden yani ince sesi kalın sesten daha kuvvetli olarak algılamasından kaynaklanır. Başka bir deyişle tüycükler bilim adamlarının ek frekans adını verdikleri iki nota arasındaki sesleri de algılarlar, fakat ileti son derece karmaşık olduğundan, beyin iki notayı tam olarak birbirlerinden ayırt edemez. Beyin, iletileri algılamakta zorlandığı için bir müzik türünden hoşlanıp hoşlanmamamız ses uyumsuzluklarının yarattığı titreşimleri algılayan ve beyne ileten küçük tüycüklerle ilgilidir. Eğer bu tüycükler sürekli titreşerek aradaki ek frekansları beyne göndermeseydi, müzik zevkinden söz edebilmemiz mümkün olmazdı. Beyin tüycüklerle bağlantılı hücreler aracılığı ile sesleri algıladıktan sonra, uzmanlar kulağın eğitilebileceğini belirtmektedirler. Hoşlandığımız müzik türü ise kulağın eğitimi ve yaşadığımız mekanın veya bizim kültürel özelliklerimizle ilgili olarak şekillenir. Yapılan araştırmalar kulağımızdaki bu küçük tüycüklerin seslere karşı son derece duyarlı olduğunu ortaya koymaktadır. Oysaki kulağımız tüm mekanizmaları ile birlikte bir anda var olmak zorundadır, aksi takdirde işlevini yerine getirmesi mümkün değildir. Sadece iç kulakta yer alan küçük tüycükler bile onlarca karmaşık mekanizmanın uyum içinde çalışmasıyla işlev gören, kusursuz bir sistemin varlığını ortaya koymaktadır. Modern bilim ve teknoloji ise, bu sistemin, çalışma prensiplerini tüm ayrıntılarıyla çözmeyi dahi henüz tam anlamıyla başaramamıştır. Nitekim ilk yaratıldığımız günden beri varolan ve hoşlandığımız müziği belirleyen fiziksel mekanizmanın ayrıntıları bilim dünyası tarafından henüz aydınlatılabilmiştir. Kulağımızdaki tüycükler, aslında salyangozun iç duvarını çevreleyen yaklaşık 20 bin ayrı hücrenin tepesinde yer alan birer maniveladır. Tüycükler bir titreşim algıladıklarında hareket ederler ve bu hareket, tüycüklerin altındaki hücrelerin kapılarını açar. Bu sayede hücrelere iyon girişi olur. Tüycükler ters yöne yattıklarında ise hücre kapıları bu kez kapanırlar. Bu sürekli hareket, hücrelerin kimyasal dengelerini de sürekli değiştirir ve onların elektrik uyarıları üretmelerini sağlar. Bu elektrik uyarıları, sinirler aracılığıyla beyne iletilir ve beyin de bunları yorumlayarak ses haline getirir.
