Ömer
Yönetici
Işın Nedir, Işın Ne Demek
Bir ışık kaynağından çıkarak her yöne yayılıp giden ışın demeti. Işınlar çekirdek kaynaklı iseler, sadece "radyasyon" veya "çekirdek radyasyonu" (nükleer radyasyon), Güneş kaynaklı iseler "kozmik ışınlar" olarak isimlendirilir. Radyoaktivite ışınları veya kısaca radyasyon; alfa, beta, x ve gama ışınları, nötronlar olarak gruplandırılabilir.
Alfa ve beta parçacıkları; yüklü olduklarından, herhangi bir maddenin yapısındaki elektron ve protonlarla kuvvetli bir şekilde etkileşirler. Dolayısıyla bunları, örneğin kağıt kalınlığındaki herhangi bir malzeme ile durdurmak dahi mümkündür. Nitekim, dışarıdan maruz kalındığında, bu parçacıklar derimiz tarafından durdurulur ve iç dokularımıza ulaşamazlar. Fakat bu, deriye zarar vermedikleri anlamına gelmez.
X ve gama ışınları ise; yüksüz olduklarından, madde ile etkileşimleri daha zayıftır. Dolayısıyla, durdurulmaları çok daha zordur. Hele yüksek enerjili gama ışınları, sıradan malzemeler içerisinde santimetrelerce mesafe katedebilirler. Bu ışınların her ikisi de elektromanyetik ışın olduklarından, içinde yol aldıkları malzemeyi oluşturan atomların; ya yörüngelerindeki elektronlarla, ya da çekirdekleriyle etkileşime girebilirler. X ışınları düşük enerjili olduklarından, sadece yörünge elektronlarıyla etkileşir ve onlar tarafından zayıflatılır. Gama ışınları ise, hem bu elektronlarla, hem de çekirdekle etkileşime girebilir. Kısaca, bir maddenin x veya gama ışınlarını durdurabilme yeteneği, atomlarının sahip olduğu elektron sayısıyla ilişkilidir ki bu da çekirdeklerdeki proton sayısına eşittir. Dolayısıyla kurşun gibi yüksek atom numarasına sahip çekirdekler, x ve gama ışınlarını durdurmakta daha etkilidirler.
Nötronlar yüksüz olduklarından, özellikle yüksek enerjili olanlarının durdurulması çok zordur. Çünkü atomların yörünge elektronlarıyla etkileşime girmezler. Çekirdekleriyle ise; durdurulana kadar, ardı ardına ve defalarca çarpışmaları gerekir. Yüksek enerjili nötronlar için bu açıdan en etkin olan çekirdekler, elastik olmayan çarpışmaya girebildikleri ağır çekirdeklerdir. Kurşun ağır bir çekirdek olduğundan, nötronlara karşı da etkilidir.
Bir ışık kaynağından çıkarak her yöne yayılıp giden ışın demeti. Işınlar çekirdek kaynaklı iseler, sadece "radyasyon" veya "çekirdek radyasyonu" (nükleer radyasyon), Güneş kaynaklı iseler "kozmik ışınlar" olarak isimlendirilir. Radyoaktivite ışınları veya kısaca radyasyon; alfa, beta, x ve gama ışınları, nötronlar olarak gruplandırılabilir.
Alfa ve beta parçacıkları; yüklü olduklarından, herhangi bir maddenin yapısındaki elektron ve protonlarla kuvvetli bir şekilde etkileşirler. Dolayısıyla bunları, örneğin kağıt kalınlığındaki herhangi bir malzeme ile durdurmak dahi mümkündür. Nitekim, dışarıdan maruz kalındığında, bu parçacıklar derimiz tarafından durdurulur ve iç dokularımıza ulaşamazlar. Fakat bu, deriye zarar vermedikleri anlamına gelmez.
X ve gama ışınları ise; yüksüz olduklarından, madde ile etkileşimleri daha zayıftır. Dolayısıyla, durdurulmaları çok daha zordur. Hele yüksek enerjili gama ışınları, sıradan malzemeler içerisinde santimetrelerce mesafe katedebilirler. Bu ışınların her ikisi de elektromanyetik ışın olduklarından, içinde yol aldıkları malzemeyi oluşturan atomların; ya yörüngelerindeki elektronlarla, ya da çekirdekleriyle etkileşime girebilirler. X ışınları düşük enerjili olduklarından, sadece yörünge elektronlarıyla etkileşir ve onlar tarafından zayıflatılır. Gama ışınları ise, hem bu elektronlarla, hem de çekirdekle etkileşime girebilir. Kısaca, bir maddenin x veya gama ışınlarını durdurabilme yeteneği, atomlarının sahip olduğu elektron sayısıyla ilişkilidir ki bu da çekirdeklerdeki proton sayısına eşittir. Dolayısıyla kurşun gibi yüksek atom numarasına sahip çekirdekler, x ve gama ışınlarını durdurmakta daha etkilidirler.
Nötronlar yüksüz olduklarından, özellikle yüksek enerjili olanlarının durdurulması çok zordur. Çünkü atomların yörünge elektronlarıyla etkileşime girmezler. Çekirdekleriyle ise; durdurulana kadar, ardı ardına ve defalarca çarpışmaları gerekir. Yüksek enerjili nötronlar için bu açıdan en etkin olan çekirdekler, elastik olmayan çarpışmaya girebildikleri ağır çekirdeklerdir. Kurşun ağır bir çekirdek olduğundan, nötronlara karşı da etkilidir.
