DiŞ Kuvvetler

SaMeT46 Harbi Aktif Üye
DIÞ KUVVETLER
Enerjisini güneþten alan ve yer þekillerinin oluþmasýnda yýkýcý etkiye sahip olan kuvvetlere dýþ kuvvetler denir. TAÞLARIN ÇÖZÜLMESÝ
Fiziksel (Mekanik ) Çözülme
Kayalarýn, dýþ kuvvetlerin etkisiyle fiziki yapýlarýnda görülen parçalanma, ufalanma ve ayrýþma olayýdýr.
Mekanik çözülmede en fazla etkili olan faktör , sýcaklýk farkýdýr. Sýcaklýk farký arttýkça mekanik çözülme de artar.
En fazla görüldüðü iklim çöl iklimidir. Ayrýca karasal iklimlerde de fazladýr.Yurdumuzda Ýç Anadolu, Doðu Anadolu Bölgesi’nde ve G.Doðu Anadolu Bölgelerinde fazladýr.
Kimyasal Çözülme
Kayalarý oluþturan unsurlarýn eriyerek, kimyasal bileþimlerinin deðiþmesi sonucundaki ayrýþma olayýdýr.
Kimyasal çözülmede en fazla nem miktarý etkilidir. Ayrýca sýcaklýðýn da etkisi vardýr. Fakat sýcaklýk çözünürlülük hýzýnda etkilidir. Dolayýsýyla yaðýþ miktarý ve sýcaklýk arttýkça kimyasal çözülme de artar.
En fazla görüldüðü iklim Ekvatoral iklimdir. Ayrýca Savan, Muson ve ýlýman Okyanus iklimlerinde de fazladýr. Yurdumuzda ise bütün kýyý bölgelerimizde fazladýr. En fazla Doðu Karadeniz Bölümü’nde görülür.
Biyolojik Çözülme
Bitkiler kökleri vasýtasýyla kayalarý hem mekanik, hem de kimyasal yolla ayrýþmaya uðratýr. Bitkilerin yapmýþ olduðu ayrýþma Ekvatoral Bölgede, Muson iklim Bölgesinde ve Ilýman Okyanus iklim bölgesinde fazladýr.
TOPRAK OLUÞUMU (Pedojenez)
Toprak,taþlarýn çözülmesi ve içine çeþitli canlý kalýntýlarýnýn karýþmasýyla oluþur.
ETKÝLÝ FAKTÖRLER
Ýklim ve bitki örtüsü: Kimyasal çözülme ile toprak oluþtuðundan, Ekvatoral iklimde toprak oluþumu çok hýzlý iken, çöl ikliminde toprak oluþumu çok yavaþtýr.
Taþlarýn özelliði: Karstik arazilerde toprak oluþumu daha kolaydýr.
Arazinin eðimi: Eðimli arazilerde toprak oluþumu daha yavaþtýr.
Zaman: Kaba bir hesaplama yapacak olursak 1cm toprak için 150-350 yýl gereklidir.Tarým için en az 60 cm toprak gereklidir. En uygun þartlar altýnda tarým topraðý 20.000 yýlda oluþur.
TOPRAK KATMANLARI (Horizon)
A Horizonu: En üstte, iyice ayrýþmýþ ve organik maddelerce zengin tabakadýr. Ekim-dikim iþleri burada yapýlýr (40cm).
B Horizonu: Üstte yýkanan tuz ve kil gibi maddelerin biriktiði kattýr.
C Horizonu: Temeldeki ana kayanýn iri parçalarýndan oluþan katmandýr.
D (R) Horizonu: Henüz çözülmeye uðramamýþ ana kayadýr.
A.TAÞINMIÞ TOPRAKLAR
Dýþ kuvvetlerin etkisiyle aþýnarak,taþýnan maddelerin çukur yerlerde veya düz yerlerde birikmesiyle oluþur. Ör: Alüvyon, lös, moren. Bu topraklarýn ortak özelliði mineral maddelerce zengin olmalarýdýr. Türkiye’de bunlardan en yaygýn olaný alüvyon topraðý bulunur. Akarsu çevrelerinde görülür.
B.YERLÝ TOPRAKLAR
Ana kayanýn bulunduðu yerde fiziksel ve kimyasal yolla ayrýþmasý sonucu oluþurlar. Bu topraklarýn genel özelliðinde daha çok iklim-bitki örtüsü ve kayanýn özelliði etkilidir.
Bitki kök, dal ve yapraklarýnýn toprakta çürümesi sonucu humus oluþur.
Yerli topraklar, iklim özelliðine göre nemli ve kurak bölge topraklarý diye ikiye ayrýlýr.
1.NEMLÝ BÖLGE TOPRAKLARI
Yaðýþýn fazla olduðu iklimlerde görülür. Topraðýn üst katýnda yýkanmanýn etkisiyle mineral ve tuz bileþikleri azdýr.
Tundra Topraðý Kutuplara yakýn yerde görülür. Yýlýn büyük bir kýsmýnda donmuþ halde bulunur. Yaz mevsiminde bataklýk halini alan, tarýma elveriþsiz topraklardýr.
Podzol Topraðý: Orta kuþaðýn soðuk ve nemli bölgelerinde iðne yapraklý ormanlar altýnda oluþmuþ topraklardýr. Yýkanmanýn etkisiyle açýk renklidir. Verimi düþüktür.
Türkiye’de Batý Karadeniz Bölümünde görülür.
Kahverengi Orman Topraðý: Orta kuþaðýn nemli ve ýlýman bölgelerindeki geniþ yapraklý ormanlar altýnda oluþmuþ topraklardýr. Humus bakýmýndan zengin, verimli topraklardýr.
Türkiye’de Karadeniz Bölgesi’nin büyük bir bölümünde , Trakya’nýn kuzeyinde Yýldýz Daðlarýnda, Ýç Batý Anadolu’da, G.Doðu Toros daðlarýnda ve yer yer Ýç Anadolu Bölgesi’nin yüksek yerlerindeki orman örtüsü altýnda görülür.
Terra-Rossa Topraklarý: Akdeniz iklim bölgesinde kalkerli arazi üzerinde görülürler. Demir oksitçe zengin olduklarý için kýrmýzý renklidirler. Türkiye’de Akdeniz, Ege ve Güney Marmara Bölümünde ve G.Doðu Anadolu Bölgesi’nin batýsýnda görülürler.
Laterit Topraðý: Dönenceler arasýndaki sýcak ve nemli iklim bölgelerinde görülen kýrmýzý renkli topraklardýr. Organik ve kimyasal ayrýþma çok hýzlýdýr. Bunun sonucunda humus birikimi azdýr ve verimi düþüktür. Türkiye’de bu topraklarla benzer özellik gösteren topraklar Doðu Karadeniz Bölümünde görülür.
2.KURAK VE YARI NEMLÝ BÖLGE TOPRAKLARI
Kurak bölgede oluþan topraklarda yaðýþ azlýðý nedeniyle, yýkanma azdýr. Bundan dolayý tuz ve kireç oraný fazladýr.
Yarý nemli bölge topraklarýnda step bitki örtüsünün çürüyerek topraða karýþmasý sonucu humus birikmesi olur. Bu sebeple verimlidirler.
Çernozyomlar (Kara Topraklar)
Ilýman kuþaðýn yarý nemli bölgelerinde görülür. Gür ot topluluðunun çürüyerek topraða karýþmasýndan dolayý humus birikimi fazla olan dünyanýn en verimli topraðýdýr.
Bu topraklarda erken kýþ bastýrýnca reaksiyon tamamlanmadan duruyor ve organik madde kalýyor. Bu yüzden humus bakýmýndan zengin.
Türkiye’de Erzurum-Kars Bölümü’nde görülürler.
Kestane Renkli Step Topraklarý
Yaðýþlarýn az olduðu step bitki örtüsü altýnda görülür. Humus birikimi azdýr. Verimi düþüktür. Kireç ve tuz oraný yüksektir. Türkiye'de Ýç Anadolu , G.doðu Anadolu ve Doðu Anadolu Bölgelerinde görülürler.
Çöl Topraklarý
Çöl bölgelerinin tarýma elveriþsiz topraklarýdýr. Kimyasal ve organik çözülmenin yetersizliðinden dolayý daha çok kum yýðýnlarýndan oluþur.ş
 

Benzer Konular

Yanıtlar
0
Görüntülenme
2B
Yanıtlar
0
Görüntülenme
2B
Yanıtlar
0
Görüntülenme
2B
Yanıtlar
0
Görüntülenme
2B
Yanıtlar
0
Görüntülenme
2B
Üst