Çerkesler'in Direniş Tarihi

Hasan Şeref İlhan Harbi Aktif Üye
Çerkesler, Kafkasya'da en yüksek zirvelere kadar dağılarak yerleşmiş, özgür bir halkın mucizevi varolma tablosunu oluşturmuşlardı. Yaşadıkları topraklar tarih boyunca pek çok istila, pek çok savaş görmüştü. Ne Hunlar ne Bizans, ne göçebe bozkır kavimleri, ne de Cengiz Han'ın Moğolları... Kimse boyun eğdirememişti onlara... Çerkesler, çok büyük güçlere karşı direnme azmini kültür ve geleneklerine, cesaret ve onurlarına, özgür ve bağımsız yaşama tutkusuna borçluydular.

Çerkes direnişinin tarihçesi:

İsa'dan Önce 2400-1400 Yılları: Kadim Çerkes-Abaza halkıyla bağlantılandırılan Maykop ve Dolmen kültürü.

İsa'dan Önce 1. bin yıl : Sint-Meot kültürü gelişti. Bu dönemde Kuzey Kafkasya'nın asıl nüfusunu Meotlar ve Karadeniz sahilinin onlarla akraba kavimleri oluşturuyordu. İ.Ö 1. bin yılın ilk yarısında Karadeniz kıyısında Yunan kolonizasyonu.

İsa'dan Önce 480 : Kırım'da Yunan kolonistler tarihe Bosfor Krallığı olarak geçen devleti kurdu. Miladın başlarında Zihler tarih sahnesine çıktı.

4. Yüzyıl : Çerkes ülkesi defalarca göçebe kavimlerin istilasına uğradı. Hunlar ülkede büyük yıkıma yol açtı.

6. Yüzyıl : Han Baykan önderliğindeki Avarlar, Zihler'in topraklarını yağmaladı. Avarlar'ın Karadeniz kıyılarından Kuban Nehri'ne kadar izlediği yolun adı halkın belleğinde "Baykan'ın ölüm yolu" olarak kaldı. Aynı yüzyılda artan Bizans saldırıları Kuzey Kafkasya'ya yıkım getirdi. Bizans, Kafkasya'nın dağlı kavimlerinden bazılarını kendine bağladı. Yerli halklar arasında Hıristiyanlık yayıldı.

7. Yüzyıl : Kuzey Kafkasya'da Hazarlar göründü. Ön Kafkasya'da Hazar Kağanlığı kuruldu. Hazarların fetihçi siyaseti Çerkeslerin direnişiyle karşılaştı.

8. Yüzyıl : Zihya, Karadeniz sahilinde hatırı sayılır bir bölge olmuştu; sınırları içinde birçok Çerkes kavmini birleştiriyordu. Bu yüzyılın ikinci yarısında Prens İnal hakimiyetini bütün Çerkes boylarına kabul ettirdi ve Hzar kağanının yardımıyla Kuzeybatı Kafkasya'da birliği güçlendirdi.

8.-9. Yüzyıl : Kuzeybatı Kafkasya'nın iç bölgelerinde bir kısım Çerkes Kasog, kavim birliğinin temelini oluşturdu.

10. Yüzyıl : Kafkaslarla Ruslar arasındaki ilk ciddi temas 10. Yüzyıla rastlar. Tmutarakan (Rus) prensi Mistislav ile Adıge savaşçısı Ridade arasındaki çarpışma destanlara ve şarkılara konu olmuştur. Kiev Prensi Svyatoslav, Hazar topraklarına ve Kuzey Kafkasya'ya saldırarak bir bölümünü işgal etti. Daha sonra doğudan gelerek Rusya'yı istila eden kavimler Rusları kuzeye iterek uzun süre Kafkasya'dan uzak tutmuşlardır.

1220-1233 yılları : Moğol-Tatar istilası. Moğollar sert direnişle karşılaştı, Çerkesya yağmalandı, yakılıp yıkıldı.

1236-1242 : Batu Mengü Kaan'ın orduları Kuzey Kafkasya'da hakimiyet kurdu ancak "Beyaz Çerkesler" dedikleri yerlilerin sert direnişi nedeniyle bu hakimiyeti Karadeniz sahili boyunca genişletemediler.

1241 Yılı : Moğol istilası ve bunun sonucunda 1241 yılın'da Rusya'da kurulan Altınordu devleti 16. yüzyıl ortalarına kadar yine Rusları Kafkasya'dan uzak tutmuştur.

1266 Yılı : Kırım'da Ceneviz kolonilerinin idari merkezi Kefe kuruldu.

1320 Yılı : Moğol Hanı Özbek, Çerkeslere karşı asıl savaşı başlattı. Ovada yaşayan Çerkesler, Moğol hakimiyetini kabul etmek zorunda kaldılar.

1395 Yılı : Timur, Altınordu saflarında kendisine karşı savaşan Çerkesleri cezalandırmak için Kuban'ı geçip Çerkesya'ya girdi. Çerkesler Timur'un güçlü ordusu karşısında muharebeye girmediler ama bozkır göçebelerinin çayırları yakma taktiğini uygulamaya başladılar. Timur'un iyice artan hiddeti Çerkesler'in de büyük kayıplarına yol açtı.

13. ve 14. Yüzyıllar : Moğol istilasından sonra Çerkesler'in bir kısmı doğuya, Terek Nehri Havzası'na ilerledi. Merkezi Kafkasya'ya yerleşen bu grup, Çerkeslerin Kabardey kolunu oluşturdu. Çerkesya, Batı Avrupa'nın Orta Asya ve Çin'le ticaretinde önemli bir halka oldu. Bu ticaret Ceneviz ve Venedik'in elindeydi.

1475 Yılı : Osmanlılar Kefe'yi, Kırım ve Kafkasya'daki diğer Ceneviz dayanak noktalarını ele geçirdiler. Sonuçta, Çerkesya'daki Ceneviz varlığı önce inişe geçti, sonra da tamamen silindi.

1501 Yılı : Kaffı Mehmet'in Osmanlı birlikleri Çerkesya'ya sefer düzenledi. Ancak ordusu tamamen imha edildi.

1552 Yılı : Kazan Hanlığı kuruldu.

1554 Yılı : Kırım hanlarına direnemeyen Kuban Çerkesleri, Moskovanın yardımına başvurdu. Ayrıca Astrahan Hanlığı kuruldu. Beş yüz yıllık bir aradan sonra, Kafkaslılarla Ruslar yeniden sınırdaş olmuşlardı.

1556 Yılı : Ruslar Kırım'a girdiğinde Çerkesler de Osmanlı kaleleri Temrük ve Taman'ı ele geçirdi. Astrahan Hanlığı'nın ilhakı ile Rusya'nın Kafkas halklarıyla teması arttı.

1557 Yılı : Çerkes prensleri Maşuk ve Sibok, Moskova'ya giderek çarlık hizmetine girdi. Daha sonra Ruslaşan ve "Çerkasski"ler diye anılan ailenin hikayesi böyle başladı.

1561 Yılı : 1481'den beri Osmanlılara bağlı olan Kırım Hanlığı'nın Kuzey Kafkasya üzerindeki tazyik ve saldırıları, bazı Çerkes feodalllerinin Rusya ile işbirliği yapmasına neden olmuş, bu yakınlık Kabartay prensi Temrıko'nun kızı Maryan (Mariya) ile Rus Çarı İvan'ın evlenmeleriyle pekiştirilmek istenmitir.

1582 Yılı : Tatarlardan ve Kalmuklardan yılan Psıhuabe Çerkesleri, Rusya'dan himaye istedi. Rus tarihçiler bunu "Kabardey Çerkeslerinin Rusya'ya gönüllü ilhakı" kabul eder.

1587 Yılı : Osmanlı Devleti ve İran'ın Gürcistan'ı baskı altında bulundurmaları, bazen işgal altına almaları Hıristiyan Gürcistan'ı Rus himayesini istemesi sonucunu doğurmuştur.

1604 Yılı : Çar Boris Godunov'un emriyle Voyvoda Buturlin 10 bin kişilik orduyla Kuzey Kafkasya'ya girdi. Buturlin'in askerlerinin yaptıkları zulüm Moskova'ya sempati duyanların sayısını azalttı. Rusya'nın işgalci amaçları ortaya çıktı.

1622 Yılı : Rusya'ya karşı tavır alan Kaziy prenslerine darbe indirildi.

1708 Yılı : Kırım Hanı Kaplan Giray, Kabardey'e girdi ve üç bin genç verilmesini istedi. Ancak yenilip çekilmek zorunda kaldı.

1710-1711 yılları : 18. Yüzyılın çeyreğinde Çerkesler için büyük tehlike kuzeyden belirdi. 1. Petro'nun Kafkasya'da hakimiyetini yerleştirme planı yürürlüğe kondu. Çarlık birlikleri Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Çerkes topraklarında göründü. Rus ordusunun asıl birlikleri Prut'ta Türklerle savaşırken General Apraksin'in birlikleri Kuban'da Çerkesleri kılıçtan geçirdi. Terek'te ilk Rus yerleşimi kuruldu. Kafkasya'nın ele geçirilmesinde çok önemli rol oynayacak olan, bir dizi kale ve istihkamdan oluşan Kafkas hattının temeli böylece atılmış oldu.

1720 Yılı : Kırım Hanı 40 bin kişilik orduyla yine Kabardey topraklarına girdi. Kabardeyler bu kez direniş gösteremediler ve daha önce verdikleri zararı da tazmin etmek zorunda kaldılar. Aynı yıl Osmanlılar Karadeniz kıyısında askeri istihkamlar inşa ediyordu. Çerkesya'nın Karadeniz kıyılarında Sucuk Kale (Novorossiysk) yapıldı.

1735-1739 Yılı : Osmanlı-Rus Savaşı'nda Çerkesler, o dönemde bağımsızlıklarına tehdit olarak Osmanlılar ve Kırım Tatarlarını gördükleri için Rusya tarafında yer aldılar. Bu savaş, Kabardey bölgesini bağımsız ve Rusya ile Osmanlı arasında "tampon bölge" kabul eden 1739 Belgrad Antlaşması'yla sonuçlandı.

1762 Yılı : 2. Katerina'nın tahta geçişi ile Kafkasya'ya karşı girişilen saldırılar yoğunlaşmıştır.

1763 Yılı : Don nehri kıyısından Tiflis'e uzanan Gürcü Askeri Yolu üzerinde merkezi Kafkasya'da Mozdok kalesinin inşası ile çevresine Kazaklar'ın yerleştirilmesi, Rus saldırılarının ağırlığını arttırmıştır.

1774 Yılı : Küçük Kaynarca Antlaşması hükümlerinden yararlanan Ruslar etkinliklerini daha da yoğunlaştırma olanağı bulmuşlardı.

1780 Yılı : Çeçenler, Çarlık Rusyasına karşı direniş başlattılar. Cihadın lideri Şeyh Mansur'du.

1781 Yılı : 1781 yılında önce Soğucak, sonra da Anapa kalelerine yerleşen ve bir Şapsığ beyinin
kızı ile evlenen Ferruh Ali Paşa, Çerkesler arasında İslamlığı yayma işiyle uğraşıyordu.

1783 Yılı : Kırım ile birlikte Kuban'ın kuzey bölgesi ilhak edilerek Adige ve Nogaylar'ın çoğu yok edilmiş, kalanlar, Kuban'ın güneyine sığınmışlar, boşalan yerlere de Rus Kazakları yerleştirilmitir. Rusya, böylece Kafkasya'nın önemli bölgelerini ele geçirmiş ve Azak Denizi'nden Hazar Denizi'ne dek uzanan bir müstahkem mevki kurmuştu.

1789 Yılı : Rus saldırılarına aynı şiddette karşı koyan Kafkaslılar Osmanlı Devletinden askeri yardım istediler. 1789 yılında Battal Paşa komutasında 30 bin kişilik bir Osmanlı Ordusu Kuzey Kafkasya'ya gönderildi. Fakat, Mozdok üzerine yürüyen ve Kırım Hanlığı ile eski Altınordu Devleti'ni yeniden ihya etmek isteyen bu ordu yenilgiye uğradı.

1801 Yılı : Rusya Gürcistan'ı ilhak etti.

1810 Yılı : Rusya Abhazya'yı ilhak etti.

1816 Yılı : General Yermalov Kafkasya'ya komutan tayin edildi. Yermalov büyük bir ordu hazırlayarak Kuzey Kafkasya'da katliama start verdi.

1828 Yılı : Savaş Kafkasya'ya yayıldı. Ruslara karşı direniş Dağıstan'da Müslümanları örgütleyen İmam Gazi Muhammed ve İmam Hamza Bek önderliğinde devam etti. Rusya Ermenistan'ı ilhak ederek Güney Kafkaya'ya ve Orta Kafkasya'dan (Don-Mozdok-Vladikafkas-Daryal Geçidi-Tiflis Yolu) geçerek Gürcistan'a inen askeri yolu kontrol altında tutmakla Kuzey Kafkasya'nın doğusu ile batısını bir birinden ayırmış ve böylece Batı Kafkasya'yı bir kıskaç içine almış oluyordu. Buna rağmen iki bölgenin dayanışması devam etti.

1829 Yılı : Edirne anlaşması ile Kafkasya'nın tümü Çarlık Rusyasına terkediliyordu. Bu hüküm elbette ki savaşı azaltmadı, tersine daha da şiddetlendirdi.

1834 Yılı : İmam Hamzat'ın şehit edilmesi üzerine direnişe İmam Şamil önderlik etmeye başladı. Taso Hacı liderliğindeki kuvvetler de İmam Şamil saflarına katıldı.

1839 Yılı : Çarlığın Kafkas istilası Çeçen topraklarına Rus baskınlarıyla devam etti. İmam Şamil liderliğindeki bütün Kuzey Kafkasya halkları gazavata başladılar. Rus tarihine Kafkas Harbi olarak geçen Milli Azadlık cihadı tam 25 yıl sürdü.

1856 Yılı : 1856 Paris Anlaşmasında Çerkeslerle ilgili bir madde yoktu. Bu ihmal İngiliz Parlementosunda tartışma konusu olmuştu. Bir ingiliz milletvekili başbakana neden Çerkeslere ihanet edildiğini sormuştu.

1859 yılı : Ruslar, Çeçenlerin son durağı Vedeno köyünü de işgal etti. Şeyh Şamil esir düştü. Fakat Çeçenler yılmadı.

1864 Yılı : İntihar savaşı veren Batı Kafkasya'nın düşüşü ile, asırlarca süren, tarihin en haklı ve kanlı savaşlarından biri daha bitiyor ve Kafkasya Çarlık Rusyasının egemenliği altına giriyordu.

1877 Yılı : Çeçen ve İnguşlar yeniden ayaklandılar. İki yıllık çetin savaştan sonra Ruslar, Çeçen ve İnguşları vatan topraklarından sürgün ettiler ve bölgeye Rus Kazaklarını yerleştirmeye başladılar. Bunun üzerine Çeçen ve İnguşlar gerilla savaşı başlattı. Zalimhan, liderliğindeki mücahitler 1917 yılına kadar Rus Kazaklarına karşı savaştılar.

11 Mayıs 1918
Rusya Çar İmparatorluğunun çöküşünden sonra, Kafkasya'da Çeçen siyasi liderlerinden Tapa Çermoyev'in başkanlığında "Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti" kuruldu. Bu Cumhuriyet Almanya ve Osmanlı Devleti tarafından tanındı. Ancak bu devlet, önce beyaz ordu, daha sonra da bolşevik ordusunun hücumuna maruz kaldı ve işgal edildi.

1919-1920
Mücadele Şeyh Uzun Hacı başkanlığında devam ettirildiyse de 1921 yılında Kuzey Kafkasya Bolşevikler tarafından tamamıyla işgal edildi. Fakat özellikle Çeçenistan'da gerilla hareketleri durmadı. Ayrıca Kafkasya'daki Rus yayılmacılığına bu sefer Komünizm gerekçeli baskılar eklenmişti.

1922
Komünistler, bölgeyi "Çeçen vilayeti" ilan etti.

1924-25
Kafkasya Sıkıyönetim Komutanlığı, hapis furyası başlattı.

1929
Kafkasya Harbi Komutanlığı, Kuzey Kafkasya'da halkın topraklarına el koymaya başlarken buna karşı çıkan Çeçenler de, Sit İslambulov liderliğinde yeni bir başkaldırı hareketine start verdiler.

1930
Kızırlordu, Sit İslambulov liderliğindeki mücahitlerle anlaşma yoluna gitti. Bu anlaşmayla Sovyetler, Çeçen İnguşların haklarına saygı duyacaklarına dair garanti vermiş oldular.

1931
KGB, anlaşmayı bozdu ve Sit İslambulov ve arkadaşlarını kurşunlattırdı. Sit İslambulov'un yerine kardeşi Hasan İslambulov geçti. Kızılordu ile savaş 1935 yılına kadar devam etti.

1932
Nogayyurt bölgesindeki halk ayaklandı. Buna karşı daha sonra KGB'ye dönüşen NKVD buradaki halkı hapislere tıkarak işkence uyguladı.
Sonra diğer yerlerdeki milleti kötülemek için kızıl partizan İbrahim Gelderan liderliğinde sahte bir ayaklanma gerçekleştirildi. Böylece KGB, halkı Kızılordu kurşunlarına hedef ettirmeyi başardı.

1936
Moskova, Çeçen-İnguş vilayetine, Çeçen İnguş Sovyet Sosyalist Özerk Cumhuriyeti adını verdi. "Sovyet Sosyalist" kelimelerini itirazı olan kişileri 1937 yılında hapse attılar. Bir yıl içinde binlerce kişi tutuklandı ve hiçbirisi evine dönemedi.

1940
Tehcir politikası başlatan Ruslara karşı Hasan İslambulov liderliğinde başlayan ayaklanma Kafkasya'da birleştirici rol oynadı. Hasan İslambulov, Şatoy şehrini ele geçirdi ve Galanoj İnguş halkının geçici hükümeti kuruldu. Rusların onca saldırısı İslambulov taraftarlarını yokedemedi.

1942
Çeçenistan'da, Çeçen Devletinin yeniden kurulduğu ilan edildi. Devletin başında avukat Hasan İsrailov vardı.

23 Şubat 1944
Geniş çaplı askeri operasyon sonucunda, tüm Çeçen halkı, Kırım, Karaçay, Balkar ve Ahiska Türkleriyle birlikte, Stalin tarafından Sibirya ve Türkistan steplerine sürgün edildiler.
Çeçenistan topraklarında tek tek gerilla grupları ta 1976 yılına kadar faaliyet gösterdiler.

1944
Bu topyekün sürgün sırasında binlerce Çeçen açlık, salgın hastalık ve Rus kurşunlarına hedef oldu.

1957
Sovyet lideri Nikita Kurusçev, sürgündeki Çeçen ve İnguşlara, eski durumlarına kavuşmaları için bazı haklar tanıdı. Sürgündekiler, Çeçen
İnguş Cumhuriyeti'ndeki yurtlarına dönmeye başladılar. Bu arada Moskova, Rus Kazaklarını Çeçen İnguş topraklarına yerleştirmeye ve nüfus yapısını değiştirmeye devam ediyordu.

1976
Çeçenistan dağları bu tarihe kadar silahlı mücadelelere tanık oldu.

1982
Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin birinci adamı Brejnev'in yardımcısı Süslov, "Başka milletler, Sovyetler Birliği'ne kendi arzuları ile katılmışlardır" diyerek asimilasyon politikasını sürdürdü.

1988
Çeçen İnguş Halk Cephesi kuruldu. Hoca Ahmet Bisultanov lider seçildi. Cephe, ilk eylem olarak Gudermes'te yapılmakta olan kimya fabrikasına karşı protesto gösterileri düzenledi. Bu arada siyasi teşkilâtlar da kuruldu. Bu teşkilâtlar, 1990 yılında siyasi parti kimliği kazandı.

23-25 Ekim 1990
Grozni'de Çeçen Halkı Kongresi yapıldı. Kongrede, Çeçen halkının bağımsızlığının ve devletinin yeniden ihya edilmesine ilişkin deklarasyon kabul edildi.

27 Ekim 1990
Çeçen-İnguş Cumhuriyeti'nin Moskova yanlısı yönetimi, Çeçen Halk Kongresi'nin yayınladığı Deklarasyonu onayladı; ayrıca kendisi de Çeçen-İnguş Cumhuriyeti'nin devlet bağımsızlığı hakkında bir deklarasyon yayınladı. Sözde özerkliğin kaldırıldığı, SSCB ve RF dışında bağımsız Çeçen-İnguş Cumhuriyeti'nin kurulduğu ilan edildi. Çeçen halkı, SSCB ve RF tarafından yapılan herhangi bir referanduma veya devlet başkanı seçimlerine katılmamıştır.

8 Temmuz 1991
Çeçen Halk Kongresi 2. Toplantısı'nda alınan kararda, Sovyet hükümetine, Çeçenistan'la geniş çaplı bir İttifak Anlaşması yapılması önerilmişti. Çeçenistan'ın özerklik statüsünün değişmiş olmasından dolayı ve Çeçen Halk Kongresi kararı doğrultusunda, Çeçen-İnguş Cumhuriyeti Moskova yanlısı yönetiminin meşruluğunu kaybetmiş olduğu ilan edildi.
19 Ağustos 1991'de Moskova'da gerçekleştirilen darbe girişiminden sonra, Çeçen Halk Kongresi, darbecilere karşı silahlı direnmeyi organize etti.

1 Eylül 1991
Çeçenistan'ın her seviyeden olan Sovyet meclis temsilcilerinin de katılımıyla Çeçen Halk Kongresi'nin 3. Toplantısı gerçekleştirildi ve burada, Moskova yanlısı Çeçen-İnguşetya Yüksek Sovyeti'nin düşürülmüş olduğu, keza Rusya ile yüzyıllarca sürdürülen savaşlar sonucunda kaybedilmiş olan devlet bağımsızlığı ve devlet hukuki statüsünün ihya edilmiş olduğu ilan edildi.

6 Eylül 1991
Eski Moskova yanlısı yönetimin Yüksek Sovyet'i düşürüldü. Yüksek Sovyet, KGB ve İçişleri Bakanlığı binaları Çeçen Halk Kongresi'nin denetimine girdi.

15 Eylül 1991
Eski Çeçen-İnguşetya Yüksek Sovyeti kendini fesh etme yönünde karar aldı.
Çeçen Halk Kongresi, Çeçenistan'ın her seviyeden olan Sovyet meclis temsilcilerinin de katılımıyla, Geçici Yüksek Konsey oluşturdu. Bu Konseye, bağımsız Çeçenistan devletinin Başkan ve Parlamento seçimlerini gerçekleştirmek görevi verildi.
Meşru seçimlerin yapılabilmesi için gereken hukuki belgeler ve kanuni işlemler Kongre ve Geçici Yüksek Konsey tarafından düzenlendi.

Ekim 1991
İnguş halkı, İnguşetya'da kendi kongresini yaptı ve merkezi Nazran şehrinde olmak üzere kendi cumhuriyetinin kurulmuş olduğunu ilan etti.

27 Ekim 1991
Dünyanın 23 devletinden ve uluslararası kuruluşlardan gelmiş olan gözlemcilerin gözetiminde, bağımsız Çeçen devleti parlamentosu ve devlet başkanı seçimleri yapıldı. Seçim sonuçları ile ilgili olarak, uluslararası gözlemcilerin seçimlerin meşruluğu konusunda düzenlediği tutanak kabul edildi.
Çeçen Halk Kongresi Başkanı olan, stratejik hava kuvvetleri generali Cahar Dudayev, bağımsız Çeçen devletinin Başkanı seçildi. Aynı zamanda 41 milletvekilinin oluşturduğu parlamento da seçildi.

1 Kasım 1991
Çeçen Devlet Başkanı C. Dudayev, ilk olarak "Çeçen Cumhuriyetinin Devlet Bağımsızlığının İhya Edilişine Dair" kararnameyi imzaladı. Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Boris Yeltsin, olağanüstü hal ilan ederek Çeçenistan'ın başkenti Grozni'ye asker gönderdi. Bu askerlerin Grozni havaalanında Devlet Başkanı Dudayev'e bağlı askerler tarafından engellenmesi üzerine, Rusya Parlamentosu olağanüstü hali kaldırdı ve Rus askerleri 3 gün sonra geri döndü.

12 Mart 1992
ÇİC parlamentosu, bağımsız Çeçen devletinin anayasasını kabul etti; ki burada, Çeçen Cumhuriyeti'nin devlet bağımsızlığına dair tutanak, anayasal normlar üzerine oturtulmuştu.

Nisan 1992
Çeçen hükümeti ile yapılan bir anlaşma doğrultusunda; Rusya orduları, Çeçenistan topraklarından tamamen çıkarıldı. Bu tarihten itibaren Çeçenistan topraklarında tek bir Rus askeri dahi kalmamıştır.

Haziran 1992
Çeçen-İnguş Cumhuriyeti, "Çeçenistan" ve 'İnguşistan" olarak birbirinden ayrıldılar. İnguşistan, Rusya Federasyonu içerisinde kalmaya karar verirken Çeçenistan'ın bağımsızlık kararı Rusya tarafından reddedildi.

1994
Moskova, "Çeçenistan suçlular karargahı haline geldi" diyerek propaganda savaşı başlattı. Bu arada halka Cahar Dudayev'i devirme çağrısı yaptı

2 Ağustos 1994
Rusya'nın desteğini alan Geçici Konsey, Cevher Dudayev'i devirme çalışmalarına başladı.

25 Kasım 1994
Moskova destekli isyancılar, tank ve ağır silahlarla Grozni'ye saldırdılar. Fakat bir gün sonra geri çekilmek zorunda kaldılar.

29 Kasım 1994
Boris Yeltsin, Dudayev ve muhalefete 48 saat içinde silahlarını bırakmaları çağrısında bulundu. Aksi halde olağanüstü hal ilan edeceğini açıkladı. Rus uçakları Grozni'yi bombaladı.

30 Kasım 1994
Rus uçakları tarafından yeni bir hava saldırısı daha yapıldı. En az 10 uçağın katıldığı saldırıdan sonra Cahar Dudayev, kadın ve çocuklardan Grozni'yi terketmelerini istedi. Rusya, Çeçen sınırına asker yığmaya başladı.

1 Aralık 1994
Rusya'nın, verdiği sürenin bitmesine rağmen, hiçbir harekette bulunmayan Yeltsin, Çeçenlerin elindeki Rus esirleri geri alabilmek için her yolu deneyeceğini açıkladı.

6 Aralık 1994
Çeçenistan'ın bağımsızlığına kavuşmasının ardından Rusya ile ilk kez üst düzey bir toplantı yapıldı. Rusya Savunma Bakani Pavel Graçev ve Cahar Dudayev, yaptıkları görüşmede, krizin sona ermesi için güç kullanılmaması konusunda görüş birliğine vardılar.

7 Aralık 1994
Rus Güvenlik Konseyi, tarafların silahsızlandırılması için bütün anayasal tedbirlerin uygulanmaya konulmasını istedi.

8 Aralık 1994
Boris Yeltsin, anayasal tedbirlerin uygulanmasını istedi.

10 Aralık 1994
Rusya, Çeçen hava sahası ve sınırını kapattığını açıkladı. Grozni yine bombalandı. Dudayev'in yardımcılarından biri, Rusya'nın Çeçenistan'ı işgal etmeleri halinde, Rus askerlerinin tabut içinde terk edeceklerini söyledi.

11 Aralık 1994
Rus askerleri, 3 koldan Çeçenistan'a girdiler. Yeltsin, 15 Aralık tarihine kadar süre tanıyarak, Çeçenlerin silahlarını bırakmalarını istedi.

12 Aralık 1994
Rus uçakları, Grozni yakınındaki hedefleri bombaladı. Grozni'nin dışındaki köylerde ağır çarpışmalar meydana geldi.

14 Aralık 1994
Cahar Dudayev, Rusya'yı uyararak bir adım daha atmaları halinde, gerilla savaşı başlatacaklarını ilan etti. Barış ümidi, Çeçenlerin
Rusya'nın isteklerini reddetmeleri ile son buldu.

15 Aralık 1994
Boris Yeltsin, Dudayev taraftarlarının silah bırakması için verdiği süreyi 48 saat daha uzattı. Dudayev, Rus askerlerinin çekilmesi halinde masaya oturacağını açıkladı.

16 Aralık 1994
Çeçenistan'a gönderilen bir Rus general, Yeltsin'in hareketinin anayasaya aykırı olduğunu belirterek, "Bir adım daha ileri gitmeyeceğini" ilan etti. Rusya Güvenlik Konseyi yaptığı açıklamada, verilen süreyi cumartesi gece yarısına kadar erteledi.

17 Aralık 1994
Rusya Dışişleri Bakanı Andrei Kozirev, yabancıların ülkeyi terketmesini istedi ve Dudayev'i bir defa daha görüşme masasına davet etti.

18 Aralık 1994
Rus uçakları gece yarısından itibaren Grozni'yi bombalamaya başladılar. Fakat kara harekâtına geçilmedi. Grozni'de bulunan Dudayev taraftarları sessiz kalarak Rusya'nın ikinci bir adım atmasını beklediler.

19 Aralık 1994
Rus kuvvetleri özellikle sivil yerleşim birimlerini bombalayarak 16 kişinin ölümüne sebep oldu. Grozni'ye yönelik hava saldırıları yine devam etti. Grozni dışında yoğun çarpışmalar olduğu bildirildi. Bölgede bulunan gazeteciler, Petropavlovskaya köyünün Rusların eline geçtiğini bildirdi. Cumhurbaşkanlığı Sarayı'na yönelik saldırılarda sarayın isabet almadığı mermilerin bos araziye düştüğü belirtildi.

Ocak 1995
Rus tankları Grozni'nin merkezine doğru ilerlemeye başladı.

Şubat 1995
Mücahitler başkent Grozni'yi terk etmeye başladı.

Nisan 1995
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı AGIK, Çeçenistan komisyonu kurmaya karar verdi. Dudayev, Rusya içinde saldırıda bulunma tehdidinde bulundu. Argun, Gudermes ve Sali'yi ele geçirmeye basladı.

Mayıs 1995
Rus askerleri Kafkas dağına doğru ilerledi. AGIK himayesinde yapılan görüşmelerin ilk turunda sonuç alınamadı.

Haziran 1995
Rusya Askerlerinin güneydoğudaki mücahitlerin karargâhını ele geçirdiklerini duyurdu. Ursalr, Satoy ve Nazhoyyurt'u da aldılar.

14 Haziran 1995
Çeçenistan'a 70 kilometre mesafedeki Stavropol şehrinin Budonnovski kasabasına baskın düzenleyen Şamil Basayev liderliğindeki bir grup mücahit, bir hastanede yüzlerce Rus'u rehin aldı.

15 Haziran 1995
Rusya, Kuzey Kafkasya'daki kuvvetlerini alarma geçirdi. Yeltsin, Rus sivillere sakin olmaları çağrısında bulundu.

16 Haziran 1995
Rus askerleri, Çeçenlerin saldırı ihtimaline karşı Moskova'daki kilit öneme sahip binaları korumaya aldı. Rus parlamentosundaki gruplar, hükümetin istifasını istedi. Yediler toplantısı için Kanada'ya giden Yeltsin'e geri dön çağrısında bulunuldu.

17 Haziran 1995
Rus askerleri hastaneye baskın düzenledi. Operasyon basarılı olamadı. Ancak Basayev, 220 kadın, çocuk ve hastayı serbest bıraktı. Yeltsin; baskının kendisinin Moskova'dan ayrılmasından sonra gerçekleştirildiğini açıkladı. Başbakan Çernomirdin ise, rehinelerin serbest bırakılmasına karşılık Çeçenistan'da ateşkes yapılmasını teklif etti.

18 Haziran 1995
Rusya Başbakanı Çernomirdin, mücahitlerin komutanı Şamil Basayev ile telefonda görüştü. Mücahitler, 126 rehineyi daha serbest bıraktı. Bâsayev,
kendi adamlarını ve rehinelerin bir kısmını Çeçenistan'a götürmek için bir otobüs istedi. Çeçenistan'daki Rus komutan, bütün askeri operasyonların durdurulması talimatını verdi.

19 Haziran 1995
Barış görüşmelerinin yeni turu Grozni'de başladı. Mücahitler 764 rehineyi daha serbest bıraktı ve bir Rus tuzağına karşı bazı gazeteciler, parlamenterler ve çok sayıda Rus'un bulunduğu otobüsten oluşan konvoyla Budonnovski'den ayrıldı.

30 Temmuz 1995
Heyetler arasında askeri anlaşma imzalandı. Anlaşmaya göre; Ruslar, Çeçenistan'daki askerlerini çekecek, Çeçenler de savunma maksatlı olmayan silahlarını teslim edeceklerdi. Çeçen heyetine Çeçenistan Başsavcısı Osmati Imayev başkanlık etti.

Ağustos 1995
Çeçenistan'da kimyasal silah kullanilmis olabilecegine iliskin belirtiler bulunduğu bildirildi.

16 Ağustos 1995
Çeçen Cumhuriyeti'nin baskenti Grozni'de süren baris görüsmelerinin kesilmesi ve taraflar arasinda gerginligin tehlikeli bir sekilde tirmanmasi ardından bir grup Çeçen direnişçi silahını teslim etti.

25 Ağustos 1995
Çeçen lideri Cahar Dudayev'e bağlı güçler, cumhuriyetin ikinci büyük kenti Gudermes'te yönetime el koyduğunu bildirdi.

28 Ağustos 1995
Rusya'nın Budonnovsk kentine baskın düzenleyerek 30 Temmuz'da Rus-Çeçen heyetlerinin askeri bir anlaşmaya varmalarına kadar giden görüşme sürecini başlatan Çeçenlerin ünlü savaşçısı Şamil Basayev, silahlarını teslim etmeyeceklerini söyledi.

5 Eylül 1995
Çeçenistan'da Cahar Dudayev yanlıları 6 Eylül 1991'de ilan edilen, ancak tanınmayan bağımsızlık ilanlarının yıldönümünü cumhuriyetin çeşitli yerleşim birimlerinde kutladılar.

16 Eylül 1995
Çeçenistan'ın Alkhoi-mohk kasabasında Rus uçaklarının bombardımanı sonucu üç kişinin öldüğü, altı kişinin yaralandığı bildirildi.

4 Ekim 1995
Çeçenistan Cumhurbaşkanı Dudayev'in danışmanı Ramazan Kaytemirov, Rusya'nın Çeçenistan'da asıl amacının petrol yataklarına sahip olmak, boru hattını kullanmak ve askeri üs kurmak olduğunu açıkladı.

20 Aralık 1995
Çeçenistan'ın Gudermes kentini kuşatan Rus askerleri yüzlerce sivili öldürerek kenti ele geçirdi. Ülkenin yüzde 70'ini kontrol altında tutan direnişçiler, Ruslara ağır kayıplar verdirdi.

9 Ocak 1996
"Yalnız Kurt" grubunun lideri Salman Rudayev, Kızılyar'a baskın düzenleyerek yüzlerce kişiyi esir aldı.

17 Ocak 1996
Salman Raduyev ve arkadaşları, Kızılya dan kaçarken kıstırıldıkları Pervomaiskoye köyündeki Rus kuşatmasını yarmayı başardılar.

5 Şubat 1996
Çeçenistan'ın başkenti Grozni'de bağımsızlık yanlısı Çeçenler, Rus güçlerinin ayrılması isteğiyle gösteriler başlattı.

8 Şubat 1996
Grozni'deki gösterilere binlerce kişi katıldı.

21 Nisan 1996
Çeçenistan Devlet Başkanı Cahar Dudayev şehit edildi.

31 Ağustos 1996
Savaşın bitmesi, Rus askerinin Çeçenistan'dan çıkarılması, keza uluslararası prensipler doğrultusunda devletler arası bir resmi anlaşma yapılmasına hazırlık hususunda Hasavyurt Sözleşmeleri imzalandı.

27 Ocak 1997
Bağımsız devletin anayasasına uygun olarak, uluslararası kuruluşların, dünyanın 60 ülkesinden gelmiş olan bağımsız gazetecilerin ve gözlemcilerin gözetiminde, ÇİC Başkanlık parlamento seçimleri yapıldı. Aslan Mashadov, Başkan oldu.

12 Mayıs 1997
RF ile ÇİC arasında, Hasavyurt Sözleşmelerinin geliştirilmesi anlamında; "RF ve ÇİC arasında barış ve karşılıklı ilişkilerin prensiplerine dair anlaşma" imzalandı.
Anlaşma, iki devletin başkanları; Boris Yeltsin (RF) ve Aslan Mashadov (ÇİC) tarafından imzalanmış olup, Rusya ile Çeçenistan İçkeriya Cumhuriyeti ilişkilerine (uluslararası hukuk ve ilke ve esasları doğrultusunda) devletlerararası resmi statü kazandırdı.

12 Mayıs 1998
"RF ve ÇİC arasında barış ve karşılıklı ilişkilerin prensiplerine dair anlaşma", ÇİC parlamentosu tarafından onaylandı. Rusya Federasyonu ile bir dizi başka anlaşmalar da imzalanmıştı. Ki bunların arasında (Çeçenistan İçkeriya Cumhuriyeti'nin bağımsız devlet statüsünü hukuken sağlamlaştıran) gümrük alanında işbirliği gibi anlaşması da vardır. Günümüzde Rusya Federasyonu, uluslararası hukuk ilkelerini ihlal ederek, ÇİC'ne karşı siyasi, ekonomik ve askeri abluka uygulamaktadır; ayrıca savaş sırasında Çeçen devletine vurulan maddi zararın tazmini ile ilgili olarak üstlenmiş olduğu yükümlülüklerin yerine getirilmesi de her vesileyle ertelenmektedir.

13 Mayıs 1998
ÇİC Dışişleri Bakanlığı, Rusya Federasyonu ile Çeçen İçkeriya Cumhuriyeti arasında resmi diplomatik ilişkiler kurulması önerisini içeren resmi notayı RF Dışişleri Bakanlığına iletti.

Eylül 1999
Rusya'nın çeşitli bölgelerinde ve Dağıstan'da meydana gelen esrarengiz bombalama olaylarında 250 kişi öldü. Rusya bu olaylardan Çeçenleri sorumlu tutarak askeri harekata başladı.
Ancak daha sonra patlamaların Rus gizli haber alma örgütü FSB (KGB) tarafından gerçekleştirildiği ortaya çıktı.
 

Benzer Konular

Yanıtlar
0
Görüntülenme
4B
Yanıtlar
0
Görüntülenme
2B
Yanıtlar
0
Görüntülenme
3B
Yanıtlar
0
Görüntülenme
2B
Üst