Nizam-ı Cedid Nedir

Nizam-ı Cedid

Osmanlı padişahı Sultan Üçünçü Selim’in Batılı bir anlayışla oluşturduğu yeni orduya verilen ad. Nizam-ı Cedid‘in sözlük anlamı “Yeni Düzen”dir. Avrupa usulleri ile meydana getirilen talimli ordu da bu isimle adlandırılır. Bu isim ayrıca, Fazıl Mustafa Paşa tarafından sadrazamlığı sırasında, maliyede meydana gelen değişiklikler için de kullanılmıştır. Şimdi anlaşılan anlamda kullanımı ise, Sultan Üçüncü Selim Han (1789-1807) zamanında olmuştur.

Dar anlamda Nizam-ı Cedid, Sultan Üçüncü Selim Han zamanında Avrupai biçimde yetiştirilmesi düşünülen askeri birlikti. Geniş anlamda ise; yine aynı dönemin padişahı Üçüncü Sultan Selim devrinde devlet teşkilatının bütününde yapılmak istenen yenilikleri temsil eden bir kavram olmuştur. Ancak daha çok geniş anlamdaki tanımı doğru olarak kabul edilir.

Sultan Üçüncü Selim’in tahta geçmesi ile birlikte, Nizam-ı Cedid belli bir düzen içinde uygulanmaya başlanmıştır. Osmanlı Devleti’ni sahip olduğu kötü ekonomik-politik durumlardan kurtarmak adına ve Osmanlı İmparatorluğu’nun bölünmesinin önüne geçmek için, Üçüncü Selim bazı yenilikler yapmaya karar verdi. Bu yeniliklere ilk olarak asker ocaklarından başladı ve askeri ocaklara farklı düzenlemeler getirdi. Yeniçeri Ocağına karşılık, Bostancı Ocağı ve Bostancı Tüfekçisi Ocağını ve 24 Şubat 1973’te de Nizam-ı Cedid Ocağını kurdu. Bu ocak için yeni bir tüzük hazırlandı. 12.000 kişiden oluşması düşünülen Nizam-ı Cedid Ocağındaki 1.600 asker İstanbul’da kalacak, geri kalanlar ise başka yerlere gidecekler ve oralara yerleşeceklerdi.

Bu yüzden Avrupa’dan askeri eğitmek üzere uzman subaylar getirildi. Yeni üniformalar yapıldı, yeni kışlalar hazırlandı ve ayrıca ocağın birtakım giderlerini ve bu subayların maaşlarını karşılamak üzere İrad-ı Cedit adlı yeni bir hazine oluşturuldu. Yeniçeri ve yandaşları ile iş birliği yapan Şehzade Mustafa, Şeyhülislam Ataullah Efendi ve İstanbul kaymakamı gibi üst düzey kişiler, Nizam-ı Cedid’in kısa zamanda çok ilerlemesi ve güçlenmesinden dolayı rahatsızlık duydular. Bu yüzden çeşitli kışkırtmalar sonucu kale yamakları, Kabakçı Mustafa’nın önderliğinde ayaklandılar. Üçüncü Selim bu ayaklanmayı bastırmak için hiçbir şey yapmadı ve Nizam-ı Cedid’i kaldırdığını açıkladı. Buna rağmen 29 Mayıs 1807’de şeyhülislamın verdiği fetva ile tahttan indirildi.