cicozz
Çocukluk cicozlarda saklı
Öğrenme Psikolojisi Testleri - Öğrenme Psikolojisi Deneme Sınavı1. Aşağıdakilerden hangisi, öğrenme ürünü bir davranış olarak gösterilemez?
A) Ali’nin 10 parmak daktilo kullanabilmesi
B) Bir köpeğin sahibinin terliklerini getirebilmesi
C) 3 aylık bir çocuğun emekleyebilmesi
D) Semih’in 10’dan geriye doğru 2’şerli olarak sayabilmesi
E) Hasan’ın kumandayı, düğmelerine bakmadan kullanabilmesi
Çözüm :
“... öğrenmenin ortak özelliklerinin şunlar olduğu görülmektedir:
1. Davranışta gözlenebilir bir değişme olması
2. Davranıştaki değişmenin nispeten sürekli olması
3. Davranıştaki değişmenin yaşantı kazanma sonucunda olması
4. Davranıştaki değişmenin yorgunluk, hastalık, ilaç alma vb. etkenlerle geçici bir biçimde meydana gelmemesi
5. Davranıştaki değişmenin sadece büyüme sonucunda oluşmaması “ (N. Senemoğlu, Gelişim, Öğrenme ve Öğretim)
3 aylık bir çocuğun emekleyebilmesi, sadece büyümeye bağlı olarak meydana gelen bir durumdur. Başka bir ifadeyle bu çocuk emeklemeyi hiç kimseden öğrenmemiş, devimsel gelişiminin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.
Doğru Cevap : C seçeneğidir.
2. Aşağıdakilerden hangisi, eğitimin hatalı yan ürünü olan davranışlar içerisinde değerlendirilebilir?
A) Bir üniversite öğrencisinin final sınavından zayıf not alması
B) Bir kimyagerin sinir gazı üretmesi
C) Suçiçeği çıkartan bir çocuğun mızmızlık yapması
D) Bir ailenin çocuğun eğitirken despotça yöntem kullanması
E) Bir çocuğun 2+2 sorusuna cevap olarak 5 demesi
Çözüm :
“Eğitim yoluyla, her zaman istendik nitelikte davranışlar kazandırılmaya çalışılır. Ancak, bazen eğitimin hatalı yan ürünü olarak, istenmeyen davranışlar da meydana gelebilir. Örneğin; kopya çekmek vb.” (Nuray Senemoğlu, Gelişim, Öğrenme ve Öğretim)
Doğru Cevap : B seçeneğidir.
3. Ateşli bir hastalık geçiren Ayşe’nin bu süreç dahilinde yapmış olduğu mızmızlık, öğrenme olarak değerlendirilemez.
Öğrenmeyi etkileyen faktörler düşünüldüğünde, bu durumun öğrenme olarak kabul edilememesinin nedeni, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Öğrenmede birey aktiftir.
B) Davranışta değişme olmalıdır.
C) Değişme yaşantı ürünü olmalıdır.
D) Davranıştaki değişim kalıcı izli olmalıdır.
E) Davranıştaki değişme, sadece büyümenin bir sonucu olarak meydana gelmemelidir.
Çözüm :
Öğrenmenin ortak özellikleri göz önüne alındığında, soruda verilen örnek gerek;
“Davranıştaki değişmenin yorgunluk, hastalık, ilaç alma vb. etkenlerle geçici bir biçimde meydana gelmemesi”
gerekse;
“Davranıştaki değişmenin nispeten sürekli olması”
özelliklerine uymadığı görülmektedir.
Çünkü Ayşe’nin mızmızlığı bir hastalığı bağlı olarak ortaya çıkmıştır. Bu hastalığı etkisi geçtiğinde, Ayşe’nin mızmızlık davranışı da geçecektir; yani davranış nispeten sürekli de değildir.
Doğru Cevap : D seçeneğidir.
4. Elektrik şokundan kurtulabilmeleri için, bir engeli atlamaları öğretilmek istenen köpekler, bu amaçla hazırlanmış özel bir düzeneğin içerisine yerleştirilmişlerdir. Deneyin amacı ortama verilecek elektrik şoku ile ses arasında köpeklerin ilişki kurmasını sağlamaktır.
Bu deneyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi ‘olumsuz habercilik (geriye koşullama)” ilkelerine uygun bir davranıştır?
A) Önce elektrik şokunu, ardından engeli ortama vermek
B) Önce engeli, ardından elektrik şokunu ortama vermek
C) Önce elektrik şokunu, ardından bir sesi ortama vermek
D) Önce sesi, ardından elektrik şokunu ortama vermek
E) Köpek engelden atlasa bile, elektrik şokunu ortamdan kaldırmamak
Çözüm :
“... Birinci gruba önce koşullu uyarıcı (ses) ve sonra koşulsuz uyarıcı (elektrik şoku) verilir. Rescorla bu yönteme ileriye koşullama ya da olumlu habercilik adını vermektedir. ... İkinci gruba ise, birinci grubun aksine önce elektrik şoku, sonra ses verilmiştir. Rescorla bu tür koşullanmaya da geriye koşullanma ya da olumsuz habercilik adını vermektedir. Burada da ses, elektrik şokundan sonra verildiğinde, hayvan için ses artık elektrik şokunun bittiğinin habercisidir ve şoktan kaçma tepkisinde azalma meydana gelmektedir.” (N. Senemoğlu, Gelişim, Öğrenem ve Öğretim)
Doğru Cevap : C seçeneğidir.
5. Pavlov’un “klasik koşullanma deneyi” nde, organizma için başlangıçta ilişiksiz (nötr) bir uyarıcı olan zil sesinin, daha sonra “koşullu şartlı (koşullu) uyarıcı” haline gelmesi, aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru biçimde açıklanmıştır?
A) Koşullu uyarıcı ile diğer koşullu uyarıcının ilişkilendirilmesi sonucunda
B) Koşulsuz uyarıcı ile koşulsuz tepkinin ilişkilendirilmesi sonucunda
C) Koşulsuz uyarıcı ile nötr uyarıcının ilişkilendirilmesi sonucunda
D) Koşullu uyarıcı ile koşullu tepkinin ilişkilendirilmesi sonucunda
E) Koşullu tepki ile diğer koşullu tepkinin ilişkilendirilmesi sonucunda
Çözüm :
*) Koşullanma sırasında başlangıçta ‘nötr uyarıcı’ olan zil sesi, bu aşamanın ‘bitişiklik’ ilkelerine uygun olarak 3-4 kez tekrarlanmasının ardından ‘koşullu uyarıcı’ haline dönüşür.
Doğru Cevap : C seçeneğidir.
6. Sahibi tarafından ilk kez veterinere götürülerek aşıları yaptırılan bir köpek, aynı veterinere ikinci kere götürüldüğünde, içerideki beyaz önlüklü kişileri gördüğü anda huysuzluk davranışları sergilemeye başlamıştır.
Bu olayda ifade edilen ‘beyaz önlüklü kişiler” köpek veterinere ilk kez götürüldüğünde ve ikinci kez götürüldüğünde sırasıyla aşağıdaki kavramların hangisiyle örtüşür?
A) Koşulsuz uyaran – Koşullu uyaran
B) Koşullu uyaran – Koşulsuz uyaran
C) Nötr uyaran – Koşulsuz uyaran
D) Nötr uyaran – Koşullu uyaran
E) Koşullu uyaran – Nötr uyaran
Çözüm :
Koşulsuz (Şartsız)Uyaran (Uyarıcı) Tepkinin herhangi bir şarta bağlı olmaksızın, kendiliğinden gerçekleştiği uyarıcıdır.
Koşullu (Şartlı)Uyaran (Uyarıcı) Başlangıçta organizma için herhangi bir tepki vermesine gerek bırakmayan ancak sonradan şartsız bir uyarıcıdan hemen sonra işe koşulan nötr uyarıcıdır.
Nötr Uyarıcı Herhangi bir koşullanmaya maruz kalmamış organizma, bu tipteki uyarıcıya karşı herhangi bir tepkide bulunma ihtiyacı duymaz. Uyarıcı ile tepki arasında doğal ya da yapay bir bağ yoktur.
(Tablo : (Parça olarak) B. Tanık, Ders Notları, 2004)
“Beyaz önlüklü kişiler”, köpek için ilk kez veterinere gittiğinde herhangi bir tepkide bulunmasına gerek olmayan uyarıcılardır (Nötr uyarıcı). Ancak daha sonra köpek vücuduna yapılan iğne ile canının acımasının ardından daha önceden nötr uyarıcı olan ‘beyaz önlüklü kişiler’ artık birer ‘koşullu uyarıcı’ haline gelmiştir.
Doğru Cevap : D seçeneğidir.
7. Yediği bir yemeğin bozuk olmasından ötürü, midesi fena halde bulanan bir birey, aynı hafta içerisinde aynı yemeği gördüğünde midesi aynı şekilde bulanabilir.
Parçada anlatılan olayda, altı çizili durumlar, sırasıyla aşağıdaki kavramların hangileriyle açıklanabilir?
A) Koşulsuz tepki, koşullu uyarıcı, koşullu tepki
B) Koşullu tepki, koşullu uyarıcı, koşulsuz tepki
C) Koşulsuz tepki, koşulsuz tepki, koşulsuz uyarıcı
D) Koşullu tepki, koşullu uyarıcı, koşullu tepki
E) Koşullu tepki, koşulsuz uyarıcı, koşulsuz uyarıcı
Çözüm :
Koşulsuz (Şartsız)Tepki Organizmanın, şartsız bir uyarıcıya karşı gösterdiği, belli bir şarta bağlı olmayan doğal tepkileridir.
Koşullu (Şartlı)Uyaran (Uyarıcı) Başlangıçta organizma için herhangi bir tepki vermesine gerek bırakmayan ancak sonradan şartsız bir uyarıcıdan hemen sonra işe koşulan nötr uyarıcıdır.
Koşullu (Şartlı)Tepki Başlangıçta organizmanın tepki göstermediği bir uyarıcıya tepki göstermeye başlamasıdır.
(Tablo : (Parça olarak) B. Tanık, Ders Notları, 2004)
Bir kişinin ‘bozuk bir yemek’ yemesinden sonra midesinin bulunması doğal bir tepkidir (Koşulsuz-şartsız-tepki). Normalde böylesi bir yemeği görmek, mide bulantısına neden olmadığı halde, bu kişinin aynı hafta içinde aynı yemeği görmesi, onun için önceki mide bulantısı gibi kötü bir deneyimini hatırlatır (Koşullu-şartlı-uyarıcı). Bireyin koşullu uyarıcıya verdiği tepki, ‘koşullu tepki’ dir.
Doğru Cevap : A seçeneğidir.
8. Klasik koşullanma süreciyle ilgili olarak, seçeneklerin hangisinde yanlış bir ifade kullanılmıştır?
A) Koşullanma sürecinde organizma aktif haldedir.
B) Tutum, tavır gibi duyusal hedeflerin kazandırılmasında etkilidir.
C) Bazı fobilerin klasik koşullanma yoluyla oluştuğu söylenebilir.
D) Bazı doğal reflekslerde, klasik koşullanmanın etkisi olduğu söylenebilir.
E) Koşullanma, zihinsel özürlü bireylerin eğitiminde kullanılabilir.
Çözüm :
“Klasik koşullanma deneylerinde organizma çaresizdir ve çaresizliği öğrenir.” (Seligman,1969, 1975)
“... Diğer bir deyişle, organizma ne kadar çaba harcarsa harcasın durumu değiştiremeyeceğini öğrenerek pasif kalmakta ve bu pasifliği de tüm istenmeyen durumlara genellemektedir.” (Seligman ve Maier, 1967)
Doğru Cevap : A seçeneğidir.
9. Eğitim sisteminin özünde ‘ceza’ benimsenmeyen bir yöntemdir. Örneğin, yaramazlık yapan bir ilköğretim öğrencisini okul müdürün yanına götürmek, sınavda yaptığı bir yanlışla ilgili olarak, doğru ifadeyi 40 kere tahtaya yazdırmak gibi.
Böylesi cezalara çarptırılan bireylerin yazmaktan, idari makamlarla görüşmeye gitmekten aşırı derecede sıkıntı ve korku duydukları görülmüştür.
Bu durum, aşağıdaki kavramların hangisiyle açıklanabilir?
A) Ayırt etme
B) Sönme
C) Genelleme
D) Duyarsızlaştırma
E) Kendiliğinden geri gelme
Çözüm :
“İki ya da daha fazla, birbirine benzer nitelikte ancak aynı olmayan uyarıcıya aynı tepkinin verilmesi genelleme olarak kabul edilebilir. Örneğin;
- Kısa boylu bir kişi tarafından büyük zararlara uğrayan birey, bütün kısa boylu kişilere karşı antipati duyabilir.
- Küçükken bıyıklı bir kişi tarafından korkutulan çocuk, büyüdüğünde bütün bıyıklı kişilerden anlamlandıramadığı bir şekilde korkabilir.
Genelleme yapmanın bireye (organizma) faydaları da vardır, zararları da...” (B. Tanık, Ders Notları, 2004)
Doğru Cevap : C seçeneğidir.
10. Aşağıdakilerden hangisi, Pavlov’un koşullama deneyiyle ilgili, yanlış bir açıklamayı içermektedir?
A) Köpeğe sadece ses verildiğinde, meydana gelen salya salgılama tepkisi koşullu tepkidir.
B) Koşullu tepki, otomatik tepkidir.
C) Koşulsuz tepki ve koşullu tepki her zaman birbirinden farklıdır.
D) Ses, et ile ilişiklendirilmeden önce nötr uyarıcıdır.
E) Koşulsuz uyarıcı, organizma için doğal olan ve tepkiyi otomatik olarak meydana getiren uyarıcıdır.
Çözüm :
“Koşullu tepki; sadece koşullu uyarıcının meydana getirdiği doğal, otomatik tepkidir. Aslında koşulsuz tepki ve koşullu tepki her zaman aynıdır. Örneğin; Pavlov’un koşullanma deneyinde koşulsuz tepki de koşullu tepki de salyadır.” (Gibson ve Chandler, 1988, s: 210)
Doğru Cevap : C seçeneğidir.
11. Pazartesi, Salı, Perşembe ve Cuma günleri, bulundukları kattaki nöbetçi öğretmenlere aldırış etmeksizin yaramazlık yapan öğrenciler, Çarşamba günleri müdür yardımcısının nöbetçilik yapması nedeniyle, özellikle bulundukları katın koridorunda hiç yaramazlık yapmamaktadırlar.
Bu örnekte, öğrencilerin Çarşamba günleri yaramazlık yapmaması, ilk olarak aşağıdakilerin hangisiyle nitelendirilebilir?
A) Genelleme
B) Pekiştirme
C) Premack ilkesi
D) Ayırt etme
E) Şekillendirme
Çözüm :
“Ayırt etme de genellemenin tersine, organizmanın koşullama sürecinde kullanılan koşullu uyarıcıyı diğerlerinden ayırt ederek tepkide bulunma eğilimidir. Yani koşullu tepkinin, tek bir koşullu uyarıcıya karşı meydana gelmesidir.” (N. Senemoğlu, Gelişim, Öğrenme ve Öğretim)
Parçada da görüldüğü gibi, öğrenciler sadece Çarşamba günleri, Müdür yardımcısı nöbetçi olduğu için yaramazlık yapmamaktadırlar.
Doğru Cevap : D seçeneğidir.
12. Bir kuşyemi satıcısı, hiç müşterisi olmadığı zamanlarda, kuşlara kendisi yem atmaktadır.
Aşağıdaki davranışlardan hangisi, olaya neden olan durum bakımından, yukarıdaki örnekle aynıdır?
A) Yağmurlu bir akşamda, sokakta gördüğü yavru kediye acıyan Osman’ın, kedi için süt alması
B) Topu yatağın altına kaçan Selim’in, eline alacağı bir sopayla, topu yatağın altından çıkarabileceğini alık etmesi
C) Kızına hiçbir kısıtlama ve yasak getirmeyen Orhan Bey’in tutumu
D) Canı kek istediği zaman, hemen mutfaktaki çekmecelerden en alttakini açan Erhan’ın durumu
E) Sevdiği bir arkadaşına öğle yemeği ısmarlayan Yusuf’un durumu
Çözüm :
Kuşyemi satıcısının amacı, o olana gelmek için koşullanmış kuşların bu durumunun ‘sönme’ sini engellemektir. Bu nedenle, hiç müşterisi olmadığı zamanlarda da kuşlara kendisi yem atmaktadır. Yani bu davranışa, ‘klasik koşullanma’ süreci neden olmaktadır. Aynı şekilde (D) seçeneği incelendiğinde, Erhan’ın da canı kek istediği zaman direkt olarak mutfaktaki çekmecelerden ‘en alttakini’ açtığı belirtmektedir. Buna göre, Erhan’da kekin yeri konusunda koşullanmış, bu davranışına ‘klasik koşullanma’ süreci neden olmuştur.
Doğru Cevap : D seçeneğidir.
13. Bir deneyde, köpeklere et tozundan önce ‘ışık’ ve ‘şiddetli gürültü’ bir arada verilmiştir. Köpeklerin tamamının ‘şiddetli gürültü’ ye koşullandığı, diğer uyarıcıya tepki vermediği görülmüştür.
Köpeklerin ‘şiddetli gürültü’ ye koşullanırken ‘ışık’ a koşullanmamaları, aşağıdaki kavramların hangisiyle tam olarak ifade edilebilir?
A) Ayırt etme
B) Genelleme
C) Gölgeleme
D) Sönme
E) Pekiştirme
Çözüm :
“İki koşullu uyarıcı birlikte verildiğinde, koşullama daha çok dikkati çeken koşullu uyarıcıya karşı meydana gelmekte, diğeri ise etkisiz kalmaktadır. Bu duruma gölgeleme adı verilmektedir.” (N. Senemoğlu, Gelişim, Öğrenme ve Öğretim)
Parçada, iki koşullu uyarıcının bir arada verildiği ve koşullamanın sadece birine karşı meydana geldiği belirtilmiştir. Seçenekler incelendiğinde (A) seçeneğinin kuvvetli bir çeldirici olduğu görülmektedir. Ancak ‘ayırt etme’, organizmanın koşullu uyarıcıyı diğer uyarıcılardan ayırt ederek tepkide bulunma eğilimidir. Parçada iki koşullu uyarıcı vardır ve bunların birbirinden ayırt edilme durumuyla ilgili herhangi bir durum söz konusu değildir.
Doğru Cevap : C seçeneğidir.
14. “Girecek olduğu Matematik dersi sınavıyla ilgili olarak, bu derse çalışsa bile anlamadığını ve başarılı olamayacağını düşünen Ahmet, sınava çalışmamış ve sınavdan başarılı olamamıştır. Bunun üzerine, zaten sonucun böyle olacağını bildiğini söylemiştir.”
Bu parçadaki olaylar, aşağıdaki kavramların hangileriyle tam olarak açıklanabilir?
A) Pekiştirme – Genelleme
B) Öğrenilmiş çaresizlik – Genelleme
C) Öğrenilmiş çaresizlik – Kendini gerçekleştiren kehanet
D) Genelleme – Ayırt etme
E) Ayırt etme – Genelleme
Çözüm :
Öğrenilmiş Çaresizlik : “Organizma ne kadar çaba harcarsa harcasın durumu değiştiremeyeceğini öğrenerek pasif kalmakta ve bu pasifliği de tüm istenmeyen durumlara genellemektedir. Öğrenilmiş çaresizliğin belirtileri şunlardır: Herhangi bir pekiştireci elde etmek ya da cezadan kaçınmak için davranış göstermeye isteksizlik, genel olarak pasiflik, korku, depresyon, ne olursa olsun sonucu kabul etmeye isteklilik.” (Hergenhahn, 1988)
Kendini Gerçekleştiren Kehanet : “Çoğunlukla ‘öğrenilmiş çaresizlik’ ürün olan söylemlerin gerçekleşmesi, ‘kendini gerçekleştiren kehanet’ olarak adlandırılır.” (B. Tanık, Ders Notları, 2004)
Doğru Cevap : C seçeneğidir.
15. “Ders içinde arkadaşıyla konuştuğu için aynı cümleyi elli kere yazmak gibi cezalara çarptırılan ya da evde dersini çalışmadığı için ağır şekilde korkutulan çocukların, ilerleyen süreçte bu gibi olumsuzlukları okul ve okulla ilgili birçok öğeye genellediği, hatta yaşamı boyunca okula, öğretmenlerine karşı olumsuz tavırlar geliştirdiği görülmektedir.”
Bu durumu en iyi şekilde açıklayan kavram, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ayırt edicilik etkisi
B) Garcia etkisi
C) Birden fazla uyarıcıya koşullama etkisi
D) Gölgeleme etkisi
E) Kendiliğinden geri gelme etkisi
Çözüm :
“Çocukların bir olayla ilgili olumlu ya da olumsuz yönde koşullanmışlıkları bazen o kadar güçlü olabilir ki, hayatları boyunca bu durumla ilgili olumlu ya da olumsuz düşünceler geliştirmelerine neden olabilir. “Garcia etkisi” olarak adlandırılan bu yoğun genelleme süreci, klasik koşullamanın ürünüdür.” (B. Tanık, Ders Notları, 2004)
Doğru Cevap : B seçeneğidir.
A) Ali’nin 10 parmak daktilo kullanabilmesi
B) Bir köpeğin sahibinin terliklerini getirebilmesi
C) 3 aylık bir çocuğun emekleyebilmesi
D) Semih’in 10’dan geriye doğru 2’şerli olarak sayabilmesi
E) Hasan’ın kumandayı, düğmelerine bakmadan kullanabilmesi
Çözüm :
“... öğrenmenin ortak özelliklerinin şunlar olduğu görülmektedir:
1. Davranışta gözlenebilir bir değişme olması
2. Davranıştaki değişmenin nispeten sürekli olması
3. Davranıştaki değişmenin yaşantı kazanma sonucunda olması
4. Davranıştaki değişmenin yorgunluk, hastalık, ilaç alma vb. etkenlerle geçici bir biçimde meydana gelmemesi
5. Davranıştaki değişmenin sadece büyüme sonucunda oluşmaması “ (N. Senemoğlu, Gelişim, Öğrenme ve Öğretim)
3 aylık bir çocuğun emekleyebilmesi, sadece büyümeye bağlı olarak meydana gelen bir durumdur. Başka bir ifadeyle bu çocuk emeklemeyi hiç kimseden öğrenmemiş, devimsel gelişiminin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.
Doğru Cevap : C seçeneğidir.
2. Aşağıdakilerden hangisi, eğitimin hatalı yan ürünü olan davranışlar içerisinde değerlendirilebilir?
A) Bir üniversite öğrencisinin final sınavından zayıf not alması
B) Bir kimyagerin sinir gazı üretmesi
C) Suçiçeği çıkartan bir çocuğun mızmızlık yapması
D) Bir ailenin çocuğun eğitirken despotça yöntem kullanması
E) Bir çocuğun 2+2 sorusuna cevap olarak 5 demesi
Çözüm :
“Eğitim yoluyla, her zaman istendik nitelikte davranışlar kazandırılmaya çalışılır. Ancak, bazen eğitimin hatalı yan ürünü olarak, istenmeyen davranışlar da meydana gelebilir. Örneğin; kopya çekmek vb.” (Nuray Senemoğlu, Gelişim, Öğrenme ve Öğretim)
Doğru Cevap : B seçeneğidir.
3. Ateşli bir hastalık geçiren Ayşe’nin bu süreç dahilinde yapmış olduğu mızmızlık, öğrenme olarak değerlendirilemez.
Öğrenmeyi etkileyen faktörler düşünüldüğünde, bu durumun öğrenme olarak kabul edilememesinin nedeni, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Öğrenmede birey aktiftir.
B) Davranışta değişme olmalıdır.
C) Değişme yaşantı ürünü olmalıdır.
D) Davranıştaki değişim kalıcı izli olmalıdır.
E) Davranıştaki değişme, sadece büyümenin bir sonucu olarak meydana gelmemelidir.
Çözüm :
Öğrenmenin ortak özellikleri göz önüne alındığında, soruda verilen örnek gerek;
“Davranıştaki değişmenin yorgunluk, hastalık, ilaç alma vb. etkenlerle geçici bir biçimde meydana gelmemesi”
gerekse;
“Davranıştaki değişmenin nispeten sürekli olması”
özelliklerine uymadığı görülmektedir.
Çünkü Ayşe’nin mızmızlığı bir hastalığı bağlı olarak ortaya çıkmıştır. Bu hastalığı etkisi geçtiğinde, Ayşe’nin mızmızlık davranışı da geçecektir; yani davranış nispeten sürekli de değildir.
Doğru Cevap : D seçeneğidir.
4. Elektrik şokundan kurtulabilmeleri için, bir engeli atlamaları öğretilmek istenen köpekler, bu amaçla hazırlanmış özel bir düzeneğin içerisine yerleştirilmişlerdir. Deneyin amacı ortama verilecek elektrik şoku ile ses arasında köpeklerin ilişki kurmasını sağlamaktır.
Bu deneyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi ‘olumsuz habercilik (geriye koşullama)” ilkelerine uygun bir davranıştır?
A) Önce elektrik şokunu, ardından engeli ortama vermek
B) Önce engeli, ardından elektrik şokunu ortama vermek
C) Önce elektrik şokunu, ardından bir sesi ortama vermek
D) Önce sesi, ardından elektrik şokunu ortama vermek
E) Köpek engelden atlasa bile, elektrik şokunu ortamdan kaldırmamak
Çözüm :
“... Birinci gruba önce koşullu uyarıcı (ses) ve sonra koşulsuz uyarıcı (elektrik şoku) verilir. Rescorla bu yönteme ileriye koşullama ya da olumlu habercilik adını vermektedir. ... İkinci gruba ise, birinci grubun aksine önce elektrik şoku, sonra ses verilmiştir. Rescorla bu tür koşullanmaya da geriye koşullanma ya da olumsuz habercilik adını vermektedir. Burada da ses, elektrik şokundan sonra verildiğinde, hayvan için ses artık elektrik şokunun bittiğinin habercisidir ve şoktan kaçma tepkisinde azalma meydana gelmektedir.” (N. Senemoğlu, Gelişim, Öğrenem ve Öğretim)
Doğru Cevap : C seçeneğidir.
5. Pavlov’un “klasik koşullanma deneyi” nde, organizma için başlangıçta ilişiksiz (nötr) bir uyarıcı olan zil sesinin, daha sonra “koşullu şartlı (koşullu) uyarıcı” haline gelmesi, aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru biçimde açıklanmıştır?
A) Koşullu uyarıcı ile diğer koşullu uyarıcının ilişkilendirilmesi sonucunda
B) Koşulsuz uyarıcı ile koşulsuz tepkinin ilişkilendirilmesi sonucunda
C) Koşulsuz uyarıcı ile nötr uyarıcının ilişkilendirilmesi sonucunda
D) Koşullu uyarıcı ile koşullu tepkinin ilişkilendirilmesi sonucunda
E) Koşullu tepki ile diğer koşullu tepkinin ilişkilendirilmesi sonucunda
Çözüm :
*) Koşullanma sırasında başlangıçta ‘nötr uyarıcı’ olan zil sesi, bu aşamanın ‘bitişiklik’ ilkelerine uygun olarak 3-4 kez tekrarlanmasının ardından ‘koşullu uyarıcı’ haline dönüşür.
Doğru Cevap : C seçeneğidir.
6. Sahibi tarafından ilk kez veterinere götürülerek aşıları yaptırılan bir köpek, aynı veterinere ikinci kere götürüldüğünde, içerideki beyaz önlüklü kişileri gördüğü anda huysuzluk davranışları sergilemeye başlamıştır.
Bu olayda ifade edilen ‘beyaz önlüklü kişiler” köpek veterinere ilk kez götürüldüğünde ve ikinci kez götürüldüğünde sırasıyla aşağıdaki kavramların hangisiyle örtüşür?
A) Koşulsuz uyaran – Koşullu uyaran
B) Koşullu uyaran – Koşulsuz uyaran
C) Nötr uyaran – Koşulsuz uyaran
D) Nötr uyaran – Koşullu uyaran
E) Koşullu uyaran – Nötr uyaran
Çözüm :
Koşulsuz (Şartsız)Uyaran (Uyarıcı) Tepkinin herhangi bir şarta bağlı olmaksızın, kendiliğinden gerçekleştiği uyarıcıdır.
Koşullu (Şartlı)Uyaran (Uyarıcı) Başlangıçta organizma için herhangi bir tepki vermesine gerek bırakmayan ancak sonradan şartsız bir uyarıcıdan hemen sonra işe koşulan nötr uyarıcıdır.
Nötr Uyarıcı Herhangi bir koşullanmaya maruz kalmamış organizma, bu tipteki uyarıcıya karşı herhangi bir tepkide bulunma ihtiyacı duymaz. Uyarıcı ile tepki arasında doğal ya da yapay bir bağ yoktur.
(Tablo : (Parça olarak) B. Tanık, Ders Notları, 2004)
“Beyaz önlüklü kişiler”, köpek için ilk kez veterinere gittiğinde herhangi bir tepkide bulunmasına gerek olmayan uyarıcılardır (Nötr uyarıcı). Ancak daha sonra köpek vücuduna yapılan iğne ile canının acımasının ardından daha önceden nötr uyarıcı olan ‘beyaz önlüklü kişiler’ artık birer ‘koşullu uyarıcı’ haline gelmiştir.
Doğru Cevap : D seçeneğidir.
7. Yediği bir yemeğin bozuk olmasından ötürü, midesi fena halde bulanan bir birey, aynı hafta içerisinde aynı yemeği gördüğünde midesi aynı şekilde bulanabilir.
Parçada anlatılan olayda, altı çizili durumlar, sırasıyla aşağıdaki kavramların hangileriyle açıklanabilir?
A) Koşulsuz tepki, koşullu uyarıcı, koşullu tepki
B) Koşullu tepki, koşullu uyarıcı, koşulsuz tepki
C) Koşulsuz tepki, koşulsuz tepki, koşulsuz uyarıcı
D) Koşullu tepki, koşullu uyarıcı, koşullu tepki
E) Koşullu tepki, koşulsuz uyarıcı, koşulsuz uyarıcı
Çözüm :
Koşulsuz (Şartsız)Tepki Organizmanın, şartsız bir uyarıcıya karşı gösterdiği, belli bir şarta bağlı olmayan doğal tepkileridir.
Koşullu (Şartlı)Uyaran (Uyarıcı) Başlangıçta organizma için herhangi bir tepki vermesine gerek bırakmayan ancak sonradan şartsız bir uyarıcıdan hemen sonra işe koşulan nötr uyarıcıdır.
Koşullu (Şartlı)Tepki Başlangıçta organizmanın tepki göstermediği bir uyarıcıya tepki göstermeye başlamasıdır.
(Tablo : (Parça olarak) B. Tanık, Ders Notları, 2004)
Bir kişinin ‘bozuk bir yemek’ yemesinden sonra midesinin bulunması doğal bir tepkidir (Koşulsuz-şartsız-tepki). Normalde böylesi bir yemeği görmek, mide bulantısına neden olmadığı halde, bu kişinin aynı hafta içinde aynı yemeği görmesi, onun için önceki mide bulantısı gibi kötü bir deneyimini hatırlatır (Koşullu-şartlı-uyarıcı). Bireyin koşullu uyarıcıya verdiği tepki, ‘koşullu tepki’ dir.
Doğru Cevap : A seçeneğidir.
8. Klasik koşullanma süreciyle ilgili olarak, seçeneklerin hangisinde yanlış bir ifade kullanılmıştır?
A) Koşullanma sürecinde organizma aktif haldedir.
B) Tutum, tavır gibi duyusal hedeflerin kazandırılmasında etkilidir.
C) Bazı fobilerin klasik koşullanma yoluyla oluştuğu söylenebilir.
D) Bazı doğal reflekslerde, klasik koşullanmanın etkisi olduğu söylenebilir.
E) Koşullanma, zihinsel özürlü bireylerin eğitiminde kullanılabilir.
Çözüm :
“Klasik koşullanma deneylerinde organizma çaresizdir ve çaresizliği öğrenir.” (Seligman,1969, 1975)
“... Diğer bir deyişle, organizma ne kadar çaba harcarsa harcasın durumu değiştiremeyeceğini öğrenerek pasif kalmakta ve bu pasifliği de tüm istenmeyen durumlara genellemektedir.” (Seligman ve Maier, 1967)
Doğru Cevap : A seçeneğidir.
9. Eğitim sisteminin özünde ‘ceza’ benimsenmeyen bir yöntemdir. Örneğin, yaramazlık yapan bir ilköğretim öğrencisini okul müdürün yanına götürmek, sınavda yaptığı bir yanlışla ilgili olarak, doğru ifadeyi 40 kere tahtaya yazdırmak gibi.
Böylesi cezalara çarptırılan bireylerin yazmaktan, idari makamlarla görüşmeye gitmekten aşırı derecede sıkıntı ve korku duydukları görülmüştür.
Bu durum, aşağıdaki kavramların hangisiyle açıklanabilir?
A) Ayırt etme
B) Sönme
C) Genelleme
D) Duyarsızlaştırma
E) Kendiliğinden geri gelme
Çözüm :
“İki ya da daha fazla, birbirine benzer nitelikte ancak aynı olmayan uyarıcıya aynı tepkinin verilmesi genelleme olarak kabul edilebilir. Örneğin;
- Kısa boylu bir kişi tarafından büyük zararlara uğrayan birey, bütün kısa boylu kişilere karşı antipati duyabilir.
- Küçükken bıyıklı bir kişi tarafından korkutulan çocuk, büyüdüğünde bütün bıyıklı kişilerden anlamlandıramadığı bir şekilde korkabilir.
Genelleme yapmanın bireye (organizma) faydaları da vardır, zararları da...” (B. Tanık, Ders Notları, 2004)
Doğru Cevap : C seçeneğidir.
10. Aşağıdakilerden hangisi, Pavlov’un koşullama deneyiyle ilgili, yanlış bir açıklamayı içermektedir?
A) Köpeğe sadece ses verildiğinde, meydana gelen salya salgılama tepkisi koşullu tepkidir.
B) Koşullu tepki, otomatik tepkidir.
C) Koşulsuz tepki ve koşullu tepki her zaman birbirinden farklıdır.
D) Ses, et ile ilişiklendirilmeden önce nötr uyarıcıdır.
E) Koşulsuz uyarıcı, organizma için doğal olan ve tepkiyi otomatik olarak meydana getiren uyarıcıdır.
Çözüm :
“Koşullu tepki; sadece koşullu uyarıcının meydana getirdiği doğal, otomatik tepkidir. Aslında koşulsuz tepki ve koşullu tepki her zaman aynıdır. Örneğin; Pavlov’un koşullanma deneyinde koşulsuz tepki de koşullu tepki de salyadır.” (Gibson ve Chandler, 1988, s: 210)
Doğru Cevap : C seçeneğidir.
11. Pazartesi, Salı, Perşembe ve Cuma günleri, bulundukları kattaki nöbetçi öğretmenlere aldırış etmeksizin yaramazlık yapan öğrenciler, Çarşamba günleri müdür yardımcısının nöbetçilik yapması nedeniyle, özellikle bulundukları katın koridorunda hiç yaramazlık yapmamaktadırlar.
Bu örnekte, öğrencilerin Çarşamba günleri yaramazlık yapmaması, ilk olarak aşağıdakilerin hangisiyle nitelendirilebilir?
A) Genelleme
B) Pekiştirme
C) Premack ilkesi
D) Ayırt etme
E) Şekillendirme
Çözüm :
“Ayırt etme de genellemenin tersine, organizmanın koşullama sürecinde kullanılan koşullu uyarıcıyı diğerlerinden ayırt ederek tepkide bulunma eğilimidir. Yani koşullu tepkinin, tek bir koşullu uyarıcıya karşı meydana gelmesidir.” (N. Senemoğlu, Gelişim, Öğrenme ve Öğretim)
Parçada da görüldüğü gibi, öğrenciler sadece Çarşamba günleri, Müdür yardımcısı nöbetçi olduğu için yaramazlık yapmamaktadırlar.
Doğru Cevap : D seçeneğidir.
12. Bir kuşyemi satıcısı, hiç müşterisi olmadığı zamanlarda, kuşlara kendisi yem atmaktadır.
Aşağıdaki davranışlardan hangisi, olaya neden olan durum bakımından, yukarıdaki örnekle aynıdır?
A) Yağmurlu bir akşamda, sokakta gördüğü yavru kediye acıyan Osman’ın, kedi için süt alması
B) Topu yatağın altına kaçan Selim’in, eline alacağı bir sopayla, topu yatağın altından çıkarabileceğini alık etmesi
C) Kızına hiçbir kısıtlama ve yasak getirmeyen Orhan Bey’in tutumu
D) Canı kek istediği zaman, hemen mutfaktaki çekmecelerden en alttakini açan Erhan’ın durumu
E) Sevdiği bir arkadaşına öğle yemeği ısmarlayan Yusuf’un durumu
Çözüm :
Kuşyemi satıcısının amacı, o olana gelmek için koşullanmış kuşların bu durumunun ‘sönme’ sini engellemektir. Bu nedenle, hiç müşterisi olmadığı zamanlarda da kuşlara kendisi yem atmaktadır. Yani bu davranışa, ‘klasik koşullanma’ süreci neden olmaktadır. Aynı şekilde (D) seçeneği incelendiğinde, Erhan’ın da canı kek istediği zaman direkt olarak mutfaktaki çekmecelerden ‘en alttakini’ açtığı belirtmektedir. Buna göre, Erhan’da kekin yeri konusunda koşullanmış, bu davranışına ‘klasik koşullanma’ süreci neden olmuştur.
Doğru Cevap : D seçeneğidir.
13. Bir deneyde, köpeklere et tozundan önce ‘ışık’ ve ‘şiddetli gürültü’ bir arada verilmiştir. Köpeklerin tamamının ‘şiddetli gürültü’ ye koşullandığı, diğer uyarıcıya tepki vermediği görülmüştür.
Köpeklerin ‘şiddetli gürültü’ ye koşullanırken ‘ışık’ a koşullanmamaları, aşağıdaki kavramların hangisiyle tam olarak ifade edilebilir?
A) Ayırt etme
B) Genelleme
C) Gölgeleme
D) Sönme
E) Pekiştirme
Çözüm :
“İki koşullu uyarıcı birlikte verildiğinde, koşullama daha çok dikkati çeken koşullu uyarıcıya karşı meydana gelmekte, diğeri ise etkisiz kalmaktadır. Bu duruma gölgeleme adı verilmektedir.” (N. Senemoğlu, Gelişim, Öğrenme ve Öğretim)
Parçada, iki koşullu uyarıcının bir arada verildiği ve koşullamanın sadece birine karşı meydana geldiği belirtilmiştir. Seçenekler incelendiğinde (A) seçeneğinin kuvvetli bir çeldirici olduğu görülmektedir. Ancak ‘ayırt etme’, organizmanın koşullu uyarıcıyı diğer uyarıcılardan ayırt ederek tepkide bulunma eğilimidir. Parçada iki koşullu uyarıcı vardır ve bunların birbirinden ayırt edilme durumuyla ilgili herhangi bir durum söz konusu değildir.
Doğru Cevap : C seçeneğidir.
14. “Girecek olduğu Matematik dersi sınavıyla ilgili olarak, bu derse çalışsa bile anlamadığını ve başarılı olamayacağını düşünen Ahmet, sınava çalışmamış ve sınavdan başarılı olamamıştır. Bunun üzerine, zaten sonucun böyle olacağını bildiğini söylemiştir.”
Bu parçadaki olaylar, aşağıdaki kavramların hangileriyle tam olarak açıklanabilir?
A) Pekiştirme – Genelleme
B) Öğrenilmiş çaresizlik – Genelleme
C) Öğrenilmiş çaresizlik – Kendini gerçekleştiren kehanet
D) Genelleme – Ayırt etme
E) Ayırt etme – Genelleme
Çözüm :
Öğrenilmiş Çaresizlik : “Organizma ne kadar çaba harcarsa harcasın durumu değiştiremeyeceğini öğrenerek pasif kalmakta ve bu pasifliği de tüm istenmeyen durumlara genellemektedir. Öğrenilmiş çaresizliğin belirtileri şunlardır: Herhangi bir pekiştireci elde etmek ya da cezadan kaçınmak için davranış göstermeye isteksizlik, genel olarak pasiflik, korku, depresyon, ne olursa olsun sonucu kabul etmeye isteklilik.” (Hergenhahn, 1988)
Kendini Gerçekleştiren Kehanet : “Çoğunlukla ‘öğrenilmiş çaresizlik’ ürün olan söylemlerin gerçekleşmesi, ‘kendini gerçekleştiren kehanet’ olarak adlandırılır.” (B. Tanık, Ders Notları, 2004)
Doğru Cevap : C seçeneğidir.
15. “Ders içinde arkadaşıyla konuştuğu için aynı cümleyi elli kere yazmak gibi cezalara çarptırılan ya da evde dersini çalışmadığı için ağır şekilde korkutulan çocukların, ilerleyen süreçte bu gibi olumsuzlukları okul ve okulla ilgili birçok öğeye genellediği, hatta yaşamı boyunca okula, öğretmenlerine karşı olumsuz tavırlar geliştirdiği görülmektedir.”
Bu durumu en iyi şekilde açıklayan kavram, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ayırt edicilik etkisi
B) Garcia etkisi
C) Birden fazla uyarıcıya koşullama etkisi
D) Gölgeleme etkisi
E) Kendiliğinden geri gelme etkisi
Çözüm :
“Çocukların bir olayla ilgili olumlu ya da olumsuz yönde koşullanmışlıkları bazen o kadar güçlü olabilir ki, hayatları boyunca bu durumla ilgili olumlu ya da olumsuz düşünceler geliştirmelerine neden olabilir. “Garcia etkisi” olarak adlandırılan bu yoğun genelleme süreci, klasik koşullamanın ürünüdür.” (B. Tanık, Ders Notları, 2004)
Doğru Cevap : B seçeneğidir.
