Türkiye'de Unutulan Eski Meslekler: Kalaycı, Çömlekçi ve Nicesi

agent force · 3 Ağustos 2008

Teknoloji geliştikçe gündelik araç ve gereçleri fabrikalarda robotlar üretiyor. El emeği göz nuru alın teri ile işçiliğe rağbet günden güne azalmakta. Bu yüzden bir çok meslek unutulma ve bitme noktasına geldi. Yine de Anadolu'nun dört bir yanında geleneksel meslekler icra edilmekte. Bu yazımızda unutulan ve kaybolan eski meslekleri inceleyeceğiz.

Bu mesleklerin unutulmasının en büyük nedeni teknolojinin gelişmesi ve insanların hayatlarını kolaylaştıran yeni ürün ve hizmetlere yönelmesidir. Bu sayede insanlar daha az zaman ve emek harcayarak ihtiyaçlarını karşılayabilmektedir. Ancak bu durum aynı zamanda el emeğinin değerini de azaltmaktadır. El emeği ile yapılan eşyaların kalitesi, özgünlüğü ve estetiği, fabrikasyon ürünlerle kıyaslanamaz. Bu eşyalar hem üreten hem de kullanan kişiler için anlam taşır ve kültürel mirasımızı yansıtır.

Bu meslekleri yapan ustalar da birer sanatçıdır aslında. Onlar yalnızca para kazanmak için değil, aynı zamanda bir tutkuyla çalışırlar. Mesleklerini babalarından veya ustalarından öğrenirler ve yıllarca tecrübe edinirler. Her bir eşyaya emeklerini, zekalarını ve yaratıcılıklarını katarlar. Bu meslekleri yapan ustaların sayısı azaldıkça, bu sanatlar da yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalır.

Türkiye'de Unutulan ve Kaybolan Meslekler

Bu meslekleri unutmamak ve gelecek nesillere aktarmak hepimizin sorumluluğudur. Bu meslekler bizim kültürümüzün, tarihimizin ve kimliğimizin bir parçasıdır. Yeni neslin bu meslekleri bilmemesi veya ilgi duymaması, bizim geçmişimize olan saygımızı ve bağlılığımızı zayıflatır. Bu meslekleri yaşatmak için hem devletin hem de toplumun destek vermesi gerekir. Bu meslekleri yapan ustalara saygı göstermeli, onların eğitimine ve tanıtımına katkı sağlamalı ve onların ürettikleri eşyaları tercih etmeliyiz.

Kalaycı: Kalaycılık, bakır eşyaların yüzeyine kalay adı verilen parlak bir maden eritilerek dökülmesi işlemidir. Bu işlem sayesinde bakır eşyalar paslanmaz ve daha uzun ömürlü olur. Kalaycılar genellikle bakırcıların yanında ya da aynı dükkanda çalışırlardı. Kalaycılık 1950’li yıllarda ve 1960’ların başında çinko, alüminyum, çelik ve plastik eşyaların yaygınlaşmasıyla gerilemiş ve yok olmaya yüz tutmuştur.

Çömlekçi: Çömlekçilik, kil hamurundan elde edilen çeşitli biçimlerdeki kapların torna ya da kalıp kullanarak şekillendirilmesi ve fırında pişirilmesi işlemidir. Çömlekçiler genellikle kendi atölyelerinde çalışır ve ürettikleri çömlekleri pazarlarda ya da sergilerde satardı. Çömlekçilik günümüzde hala bazı yörelerde yaşatılmaya çalışılsa da plastik ve cam eşyaların daha ucuz ve pratik olması nedeniyle eskisi kadar ilgi görmemektedir.

Kaşıkçı: Kaşıkçılık, ağaçtan kaşık yapma sanatıdır. Kaşıkçılar genellikle ceviz, kayısı, erik gibi sert ağaçlardan elde ettikleri dalları belli bir boyuta getirir, keser, oyarak şekillendirir ve zımpara ile cilalardı. Kaşıkçılık Anadolu’da çok eski bir geleneğe sahiptir ve kaşıklar hem günlük kullanım hem de süs eşyası olarak değer görürdü. Kaşıkçılık günümüzde hala bazı yörelerde yaşatılmasına rağmen plastik ve metal kaşıkların daha çok tercih edilmesi nedeniyle unutulmaya yüz tutmuştur.

Semerci: Semercilik, hayvanların sırtına konulan eyer, semer gibi ekipmanların yapımını içeren bir meslektir. Semerciler genellikle deri, keçe, pamuk gibi malzemelerden eyer ve semer yaparlar. Semercilik Anadolu’da hayvancılığın yaygın olduğu dönemlerde çok önemli bir meslekti ve semerciler hem hayvanların hem de insanların rahat etmesini sağlardı. Semercilik günümüzde motorlu taşıtların yaygınlaşmasıyla birlikte önemini yitirmiş ve unutulmaya yüz tutmuştur.

Keçeci: Keçecilik, keçi kılından elde edilen keçe adlı kumaşı dokuyan veya bu kumaştan çeşitli eşyalar yapan bir meslektir. Keçeciler genellikle kendi atölyelerinde çalışır ve ürettikleri keçeleri pazarlarda ya da sergilerde satardı. Keçecilik Anadolu’da çok eski bir geleneğe sahiptir ve keçeler hem giyim hem de ev eşyası olarak değer görürdü. Keçecilik günümüzde hala bazı yörelerde yaşatılmasına rağmen sentetik kumaşların daha çok tercih edilmesi nedeniyle unutulmaya yüz tutmuştur.

Baca Temizleyici: Baca temizleyiciliği, bacaların içinde biriken kurum ve is gibi maddeleri temizleyerek bacaların tıkanmasını önleyen bir meslektir. Baca temizleyicileri genellikle merdiven veya ip kullanarak bacalara çıkar ve fırça veya kazma gibi aletlerle bacaları temizlerlerdi. Baca temizleyiciliği Anadolu’da çok önemli bir meslekti ve baca temizleyicileri hem yangın tehlikesini azaltır hem de bacaların daha iyi çekmesini sağlardı. Baca temizleyiciliği günümüzde doğalgaz kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte gereksiz hale gelmiş ve unutulmaya yüz tutmuştur.

Saraciye: Saraciyecilik, deriden yapılan çanta, bavul, valiz, kemer, cüzdan gibi eşyaların yapımını içeren bir meslektir. Saraciyeciler genellikle kendi dükkânlarında çalışır ve ürettikleri deri eşyaları pazarlarda ya da sergilerde satardı. Saraciyecilik Anadolu’da çok eski bir sanattır ve saraciyeciler hem kaliteli hem de şık deri eşyalar yaparlardı. Saraciyecilik günümüzde hala bazı yörelerde yaşatılmasına rağmen plastik ve suni deri eşyaların daha ucuz ve kolay bulunması nedeniyle unutulmaya yüz tutmuştur.

Oymacılık: Oymacılık, ağaçtan yapılan mobilya, süs eşyası, oyuncak gibi eşyaların üzerine çeşitli motifler oymak suretiyle süslemek işlemidir. Oymacılık Anadolu’da çok eski bir sanattır ve oymacılar hem işlevsel hem de estetik ağaç eşyalar yaparlardı. Oymacılık günümüzde hala bazı yörelerde yaşatılmasına rağmen fabrikasyon üretimin daha çok tercih edilmesi nedeniyle unutulmaya yüz tutmuştur.

Süpürgecilik: Süpürgecilik, süpürge adı verilen temizlik aracının yapımını içeren bir meslektir. Süpürgeciler genellikle çalı, ot, saz gibi bitkilerden elde ettikleri lifleri bağlayarak veya örerek süpürge yaparlardı. Süpürgecilik Anadolu’da çok yaygın bir meslekti ve süpürgeciler hem ev hem de sokak temizliğinde kullanılan süpürgeleri satardı. Süpürgecilik günümüzde hala bazı yörelerde yaşatılmasına rağmen elektrikli süpürgelerin daha çok tercih edilmesi nedeniyle unutulmaya yüz tutmuştur.

Arzuhalcilik: Arzuhalcilik, ücret karşılığı mektup, dilekçe vb. yazan, form dolduran veya resmi dairelerdeki işleri takip eden bir meslektir. Arzuhalciler genellikle daktilo kullanarak yazı yazarlar ve vatandaşların işlerini kolaylaştırırlardı. Arzuhalcilik Anadolu’da çok önemli bir meslekti ve arzuhalciler hem okuma yazma bilmeyen hem de resmi işlemlerden anlamayan insanlara yardım ederlerdi. Arzuhalcilik günümüzde bilgisayar ve internet kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte gereksiz hale gelmiş ve unutulmaya yüz tutmuştur.

Çerçi: Çerçilik, at arabasıyla veya sırtında bohça taşıyarak köy köy dolaşıp çeşitli eşyalar satan veya takas yapan bir meslektir. Çerçiler genellikle kumaş, giysi, ayna, tarak, iğne gibi eşyalar satar veya eski eşyalarla takas ederlerdi. Çerçilik Anadolu’da çok eski bir geleneğe sahiptir ve çerçiler hem ticaret hem de haberleşme işlevi görürdü. Çerçilik günümüzde ulaşım ve iletişim imkanlarının gelişmesiyle birlikte gereksiz hale gelmiş ve unutulmaya yüz tutmuştur.

Nalbant: Nalbantlık, atların ayaklarına nal adı verilen metal parçaları çakarak onların yaralanmasını önleyen bir meslektir. Nalbantlar genellikle kendi dükkânlarında çalışır ve at sahiplerine hizmet verirlerdi. Nalbantlık Anadolu’da çok önemli bir meslekti ve nalbantlar hem atların sağlığı hem de ulaşımın güvenliği için çalışırlardı. Nalbantlık günümüzde at kullanımının azalmasıyla birlikte talebi düşmüş ve unutulmaya yüz tutmuştur.

Değirmenci: Değirmencilik, tahıl veya başka maddeleri öğütüp un haline getiren bir meslektir. Değirmenciler genellikle su veya rüzgar gücüyle çalışan değirmenlerde çalışır ve ürettikleri unu pazarlarda ya da sergilerde satardı. Değirmencilik Anadolu’da çok yaygın bir meslekti ve değirmenciler hem gıda hem de sanayi için önemli bir rol oynarlardı. Değirmencilik günümüzde fabrikasyon üretimin daha çok tercih edilmesi nedeniyle unutulmaya yüz tutmuştur.

Bohçacı: Bohçacılık, kumaştan yapılan bohça adı verilen büyük paketleri sırtında taşıyarak çeşitli eşyalar satan veya takas yapan bir meslektir. Bohçacılar genellikle kumaş, giysi, ev eşyası gibi eşyalar satar veya eski eşyalarla takas ederlerdi. Bohçacılık Anadolu’da çok eski bir geleneğe sahiptir ve bohçacılar hem ticaret hem de haberleşme işlevi görürdü. Bohçacılık günümüzde ulaşım ve iletişim imkanlarının gelişmesiyle birlikte gereksiz hale gelmiş ve unutulmaya yüz tutmuştur.

Ayı Oynatıcı: Ayı oynatıcılık, ayılara çeşitli figürler yaptırarak ve çalgı eşliğinde oynatarak para kazanan bir meslektir. Ayı oynatıcılar genellikle roman vatandaşlar tarafından icra edilir ve elinde tef ve uzunca bir sopa olan roman vatandaş ile, beline sardığı zincirin ucu, burnuna geçirilen halkaya takılmış bir ayıdan oluşan bir ekip halinde çalışırlardı. Ayı oynatıcılık Anadolu’da çok eski bir geleneğe sahiptir ve ayı oynatıcılar hem eğlence hem de haberleşme işlevi görürdü. Ayı oynatıcılık günümüzde hayvan haklarına duyulan saygının artmasıyla birlikte yasaklanmış ve unutulmaya yüz tutmuştur.

Celep: Celepçilik, hayvan ticareti yapan bir meslektir. Celepler genellikle koyun, keçi, sığır gibi hayvanları alır veya satar ve bunları pazarlara veya kasaplara ulaştırırlardı. Celepçilik Anadolu’da çok önemli bir meslekti ve celepler hem ekonomi hem de kültür için önemli bir rol oynarlardı. Celepçilik günümüzde hayvancılığın azalmasıyla birlikte talebi düşmüş ve unutulmaya yüz tutmuştur.

Basmacı: Basmacılık, kumaş üzerine baskı yaparak desen veren bir meslektir. Basmacılar genellikle ahşap kalıplar kullanarak kumaşlara çeşitli motifler basar ve bunları boyar veya kuruturlardı. Basmacılık Anadolu’da çok eski bir sanattır ve basmacılar hem giyim hem de süs eşyası için renkli kumaşlar yaparlardı. Basmacılık günümüzde fabrikasyon üretimin daha çok tercih edilmesi nedeniyle unutulmaya yüz tutmuştur.

Köşker: Köşkerlik, deriden yapılan ayakkabı, çanta, kemer gibi eşyaların yapımını içeren bir meslektir. Köşkerler genellikle deriyi işleyerek keser, diker, boyar ve süslerlerdi. Köşkerlik Anadolu’da çok eski bir sanattır ve köşkerler hem giyim hem de aksesuar için kaliteli ve dayanıklı eşyalar yaparlardı. Köşkerlik günümüzde fabrikasyon üretimin daha çok tercih edilmesi nedeniyle unutulmaya yüz tutmuştur.

Bakırcı: Bakırcılık, bakır madenini işleyerek çeşitli mutfak ve süs eşyaları yapan bir meslektir. Bakırcılar genellikle bakır levhaları döverek şekil verir, lehimler, cilalar ve süslerlerdi. Bakırcılık Anadolu’da çok yaygın bir meslekti ve bakırcılar hem geleneksel hem de modern tasarımlarla renkli ve sağlıklı eşyalar yaparlardı. Bakırcılık günümüzde plastik, alüminyum ve çelik gibi malzemelerin daha çok tercih edilmesi nedeniyle unutulmaya yüz tutmuştu.

Ülkemizde Kaybolan ve Unutulan Eski Meslekler