kamu yönetimi ceza hukuku ders notları

- 1 -​

•​

•​

•​

•​

•​

•​

•​

•​

•​

•​

•​

•​

KANUNĐLĐK ĐLKESĐ
a. Biimsel Kanunilik Đlkesi​

1. Anti sosyal olsalar bile kanunun aıka su saymadığı hareketler cezalandırılamaz.
Dolayısıyla kanunun su saydığı hareketler a sosyal olmasa bile cezalandırılır.
2. Hi kimse kanun tarafından aıka tespit edilmeyen bir ceza ile cezalandırılamaz.​

b. ﾖze Đliskin Kanunilik Đlkesi​

Bir eylem kanunda su olarak sayılsa da sayılmasa da a sosyal ise cezalandırılabilir yada
kanunda ngrlen bir cezadan farklı bir cezayla cezalandırılabilir.
Sonular;​

1)​

2)​

•​

1) Kanunun tekelciliği​

Trk ceza kanununu biimsel kanuniliğe dayanır.
Ceza hukukunda biimsel kanuniliğin gereği olarak kanunun tekelciliği ilkesi kabul edilmistir.
Ceza hukukunda kanunun tekelciliği gereği ilkesiyle idari islemle su ve ceza yaratılamaz.​

2) Kanunun geriye yrmezliği​

Yorum sylediği ve amacıyla sınırlıdır. Ceza hukukunda kıyas yasağı vardır. Yani 10 portakal
alanla 10 elma alana aynı ceza verilmez. Kanunun gemise uygulanmazlığı ( geriye
yrmezliği ) kanun ıktıktan sonrası iin uygulanır. ﾖncesi iin uygulanamaz. Kanun
geleceğe uygulanamaz, kanun ancak yrrlkte bulunan kanuna gre uygulanır.
Eski kanuna gre yargılanan biri kanun ıktığı anda bu yeni kanuna gre yargılanır. Ancak
toplumsal gven ortadan kalkacağı iin kanun sulunun lehine değilse uygulanmaz.​

​

- 2 -
Kisi hak ve zgrlklerini yasama organının keyfiliklerine karsı korumaya ynelik bu ilke
gereğince kanunlar temel kural olarak yrrlğe girmelerinden sonra islenen fiillere
uygulanamayacağını ifade eder.
Ceza kanunun 7. md sine gre islendiği zaman yrrlkte bulunan kanuna gre su
sayılmayan bir fiilden dolayı kimseye ceza verilemez. Bunun yanında sulun lehine olan
kanunun gemise uygulanabilirliği 7. md de dzenlenmistir.​

3) Kanunun aıklığı​

Kanunun hangi eylemi sosyal saymıs, hangi eylemi a sosyal saymıs bu kanunda aıka
belirtilmis olmalıdır. Keyfiyeti engelleyici bir zelliği vardır.​

Suun Đslendiği Zaman​

Hakim olan anlayısa gre hareketin veya ihmalin yapıldığı anda su islenmis sayılır.
( Davranıs ﾖlt )​

Ceza Kanununun Yer Ynnden Sınırları
1. ﾜlkesellik Đlkesi​

Bu ilkeye gre ceza kanununu sadece lkede islenen sulara uygulanır.​

2. Sahsilik Đlkesi​

Bu ilkeye gre ceza kanunu sadece vatandaslara uygulanır.​

3. Koruma Đlkesi​

Bu ilke ceza kanununun, bunu koyan devlete yada onun vatandasına karsı islenen sulara
uygulanır.​

4. Evrensellik Đlkesi​

Ceza kanunları, nerede - kim tarafından islenirse islensin tm sulara uygulanır.
TCK esas itibariyle lkesellik ilkesini kabul etmistir. Ancak bu ilke diğer ilkelerle
yumusatılmıstır.
a) Trkiye’de islenen sular hakkında Trk kanunları uygulanır. Trkiye lkesi Trk
toprakları – i sular – karasuları ve bunların zerindeki hava sahasından olusur.
b) Yabancı lkede ( bazı suları isleyen Trk’te Trk kanunlarına gre yargılanır.
c) Yabancı lkede Trkiye veya Trk vatandaslarına karsı islenen bazı sulara Trk
kanunları uygulanır.
d) Yabancı lkede yabancı tarafından bir yabancıya veya baska bir devlete karsı islenen
bazı sulara da Trk kanunlarını uygulamak mmkndr.​

Suun Đslendiği Yer​

Suun maddi unsurunu olusturan davranıs ve sonu aynı yerde meydana gelmisse o yer suun
islendiği yerdir. “mesafe suları” adı verilen sularda suun maddi unsurunun kısmen bir
lkede, kısmen de baska bir lkede gereklesmesi sz konusudur. ( Antakya’dan kursun
sıkılır Suriye’de birinin lmne sebep olmak vb. )
Bu durumda, TCK’ye gre, ister davranıs kısmen veya tamamen Trkiye’de islenmis olsun,
ister sadece sonu Trkiye’de gereklesmis olsun su Trkiye’de islenmis sayılır.​

​

- 3 -​

Suluların Geri Verilmesi​

Suluların su isledikten sonra baska lkelere kaarak fiillerinin sonularından kurtulmalarını
nlemek amacıyla suluların geri verilemesi uluslar arası anlasmalarla kabul edilmistir.
Suluların geri verilmesine Dair Avrupa szlesmesi, geri vermeye esas olabilecek filleri su
sekilde gstermistir.
a) Fiil her iki devletin kanununda da su olmalı
b) Fiil her iki devletin kanununda da asgari bir sene ile hrriyeti
bağlayıcı bir cezaya veya tedbiri gerektirmelidir.
c) Geri istenen kimse geri isteyen devletin mahkum edilmis ise, bunun
sresi ( 4 ) aydan az olmamalıdır.
d) Su siyasi, askeri su olmamalıdır.
Kendisine geri verilen devlet, geri verilen kisiyi geri vermeye esas olandan baska bir fiilden
dolayı yargılayamaz.​

Ceza Kanununun Kisi Ynnden Sınırları
1)​

2)​

•​

•​

•​

2)​

3)​

4)​

SUﾇ VE UNSURLARI
Su:​

Suun Unsurları​

Bir eylemin su olabilmesi iin gerekli sartlara suun unsurları denir.​

​

- 4 -​

Kanunilik ( Tipiklik ) Unsuru​

Bir fiilin su olarak sayılabilmesi iin kanunda yazılı tipe uygun olması gerekir bu unsur
kanunsuz su ve ceza olmaz ilkesinin bir sonucudur. Eğer fiil kanundaki tanıma uymazsa
diğer btn unsurları toplamıs olsa bile su sayılmaz.​

Maddi Unsur​

Dıs dnyada aığa ıkan insan davranısı yapmak yada yapmamak biiminde grnr.
Yapmak seklinde ortaya ıkarsa icrai yapmamak seklinde ortaya ıkarsa ihmali davranıs
denir. Suun olusabilmesi iin icrai veya ihmali biimde beliren bir hareketin varlığı sarttır.​

a) Đcrai Hareket​

Kisinin vcuduyla yaptığı icrai bir davranıstır. ﾇoğunlukla bedensel davranıslar biiminde
ortaya ıkan icrai hareket szle de yapılabilir.​

ﾖrnek:​

b) Đhmali Hareket​

Bireyin yapmak zorunda olduğu bir hareketi yapmamasından ibarettir. Ancak btn ihmali
davranıslar değil hukuk kurallarıyla atısan ihmali davranıslar hukuku ilgilendirir. Bu nedenle
hukuk dzeni tarafından yapılması emredilen hareketlerin yapılmasıdır.​

ﾖrnek:​

Manevi Unsur​

Hareketin ve ihmalin bilinli ve iradi olmasını gerektiren manevi unsur kusurluluk olarak
adlandırılır. Bu unsura gre suun meydana gelebilmesi iin failin kanundaki tanıma uygun ve
hukuka aykırı olan fiiline zgr iradesi ve isteğinin katılmıs olması gerekmektedir. Eğer sua
kusurlu irade katılmadıysa suta meydana gelmez.​

a) Kast​

Suu olusturan bir eylemin islenisini ve sonucunu birlikte istemek durumudur. Trk Ceza
Kanununa gre kast suun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek
gereklesmesidir. Suun olusması kastın varlığına bağlıdır.​

b) Olası Kast​

Kisinin suun kanuni tanımındaki unsurlarının gereklesebileceğini ngrmesine rağmen fiili
islemesi halinde olası kast vardır. Kastla arasındaki fark kastta eylem ve sonu bilerek ve
istenerek islenir. Olası kastta suun kanun tanımındaki unsurları ngrlmesine rağmen fiil
islenir. Dolayısıyla olası kastta sonucu istememek ama kabullenmek durumu vardır. Olası
kastta indirilmis ceza verilir.​

c) Taksir​

Hukuken hareketin isteyerek yapılması fakat neticenin ngrlmemesi yada ngrlebilir olsa
da istenilmemesidir. ﾇoğunlukla, dikkatsizlik, tedbirsizlik, meslek ve sanatta acemilik
biimlerinde ortaya ıkar. Taksirli sularda kural olarak failin taksirinin derecesine gre ceza
verilir.​

d) Bilinli Taksir​

Kisinin ngrdğ neticeyi istememesine karsı neticenin meydana gelmesi halinde bilinli
taksir vardır. Bir baska ifadeyle failin sonucu ngrebiliyor olması fakat sonucun
gereklesmesini istememesi ve gereklesmeyeceği inancıyla hareket etmesi seklinde ortaya
ıkan taksir biimidir. ﾖrnek: Buzlanmıs yolda srat yapmak vb.​

​

- 5 -​

Hukuka Uygunluk Nedenleri​

Kanunun hkmn yerine getirebilmek iin yapılan islem hukuk erevesinde sayılır. Emirler
3 biimde olabilir. Emir yasa tarafından yetkilendirilmis amir tarafında verilmis veya yasaya
uygun ieriğe sahipse ve su unsuru tasımıyorsa uygulayıcı tarafından uygulanması
zorunludur ve hukuka uygunluk nedenidir.​

1. Mesru Mdafaa ( Haklı Savunma )​

Kisinin kendisini koruma maksadıyla yapmıs olduğu fiili harekettir.
Kosulları;
1. Kosul: Bir saldırı olması yada olma tehlikesinin bulunması lazımdır.
2. Kosul: Saldırı bir hakka ynelmis olmalıdır.
3. Kosul: Saldırı haksız olmalıdır.
4. Kosul: Savunma zorunlu olmalıdır.
5. Kosul: Mdahale saldırıyla orantılı olmalıdır.​

2. Zorunluluk Hali​

Gerek kendisine gerek baskasına ait bir hakka ynelik bilerek neden olmadığı ve baska
yollarla korunma olasılığı bulunmayan ağır ve muhakkak bir tehlikeden kurtulmak veya
baskasını kurtarma zorunluluğu ile saldırı ile orantılı olarak islenen fiillerde zorunluluk hali
sebebiyle ortaya ıkan hukuka uygunluk nedenidir.
Haklı savunmadan temel farklılıkları:​

1.​

2.​

3.​

​

- 6 -​

VĐZE SONRASI​

Hakkın Kullanılması​

TCK madde 26’ya gre hakkını kullanan kimseye ceza verilmez Bir hakkın kullanılması
amacıyla islenen fiilin cezalandırılmaması iin hukuk dzeninin bu hakkı tanımıs olması ve
bu hakkın kullanılmasına da izin vermis olması gerekir.
Hakkın kullanılması seklindeki hukuka uygunluk nedeni hak sahibinin kanunun belirlediği
sınırları asması halinde geerli değildir. Eğer fail hakkını kullanmadan nce veya kullandığı
sırada yargı organlarına basvurmak zorundaysa byle bir basvuruda bulunmaksızın hakkını
kullanmaya kalkısan kimse bu hukuka uygunluk nedeninden yararlanamaz.
Đlgilinin ( Hak Sahibinin ) Rızası
Hukuken korunan varlığın sahibinin rıza ve rızasızlık seklinde ortaya ıkan iradesi ceza
hukuku aısından nemlidir. TCK 26’ya gre kisinin mutlak olarak tasarruf edebileceği bir
hakkına iliskin olmak zere aıkladığı rızasına uygun islenen fiilden dolayı kimseye ceza
verilemez. Ceza kanununa gre aıklanan rızanın sınırları syledir;​

1. Rıza mutlak olarak tasarruf edilebilen haklara iliskin olmalıdır.​

Tasarruf edilebilen haklar kanunda dzenlenmistir. Ancak bireyin serbeste yararlanmasını
garanti altına almak amacıyla tanımlanan haklar tasarruf edilebilen haklardır. Dolayısıyla
doğrudan devlete ait menfaatleri ihlal eden sular, toplumsal menfaatleri ihlal eden sular,
kamu barısı, gveni, sağlığı ve genel ahlaka karsı sularda rızanın herhangi bir etkisi yoktur.
Buna karsı malvarlığı basit vcut dokunulmazlığı, vcut dokunulmazlığı zerindeki tasarruf
yetkisi fiziki btnlğnn devamı seklinde zarar grmesine neden olan veya baska sekilde
kanuna kamu dzenine yada ahlaka aykırı olan davranıslar ynnden yoktur. ﾖlmden sonra
vcut btnlğne ynelik tasarruf yetkisi mmkndr dolayısıyla bu haklarla ilgili rıza
hukuka uygunluk aısından etkilidir.​

2. Aıklanan Rızanın geerli bir rıza olması gerekir.​

a) Rıza gsterme yetkisi korunan menfaatlerin sahibine aittir.
b) Rıza gsterme yetkisine sahip olan kisi byle bir beyanda bulunmaya ehliyetli
olmalıdır. Buradaki ehliyetten kasıt ayırt etme gcne sahip olmaktır.
c) Rıza sahibinin kendi hakkının zarar grmesine veya tehlikeye sokulmasına izin veren
aıklanmıs iradesine gerek vardır.
d) Rızanın gsterilmis olması yetmez. Hareketin gereklestiği zamanda rızanın devam
etmesi gereklidir.
e) Farklı grsle olmasına rağmen ahlaka aykırı veya ahlaksızca sartlara bağlanan rıza​