CÜMLELERDE ANLAM İLİŞKİSİ
Cümleler yargı bildiren kelime veya kelime gruplarından oluşur. Bu cümle bazen tek bir yargıdan bazen de bir temel yargı ve onu türlü yönlerden destekleyen yan yargılardan oluşur. Hep birlikte cümlelerdeki bir tür anlam özelliklerini inceleyelim.
1. NEDEN - SONUÇ İLİŞKİSİ
Bir eylem ya da yargının gerçekleştirme nedenin verildiği cümlelerde neden - sonuç ilişkisi vardır. Neden sonuç ilişkisi yükleme sorulan "niçin" sorusuyla bulunabilir.
"Aykut, hasta olduğu için bugün işe gitmemiş."
cümlesinde neden - sonuç ilişkisi vardır. Aykut'un işe gitmemesinin nedeni hasta olmasıdır. Bunu yükleme sorduğumuz "Niçin gitmemiş?" sorusuyla bulabiliyoruz.
"Çiçeklerin hepsi susuzluktan solmuş."
cümlesinde neden - sonuç ilişkisi vardır. Çiçeklerin solmasının nedeni susuz kalmalarıdır.
"Bugün sınavdan yüksek not aldığı için çok sevinçliydi."
cümlesinde neden - sonuç ilişkisi vardır. Kişinin sevinmesinin nedeni, sınavdan yüksek not almasıdır.
2. AMAÇ SONUÇ İLİŞKİSİ
Eylemin hangi amaca bağlı olarak gerçekleştiğini anlatan cümlelerde amaç - sonuç ilişkisi vardır.
"Dedesini görmek için köye gitmiş."
cümlesin amaç anlamı vardır. Kişinin amacı, dedesini görmektir. Bunu gerçekleştirmek için köye gitmiştir. Ancak cümlede bu amacın gerçekleşip gerçekleşmediği belirtilmemiştir.
"Bu dergiyi edebiyatımızın ilerlemesine katkı sağlamak için çıkardık."
cümlesinde amaç anlamı vardır. Derginin çıkarılma amacı edebiyatımızın ilerlemesini sağlamaktır. Bu amacın oluşup oluşmadığı belli değildir.
3. KOŞULA ( ŞART ) BAĞLILIK
İşin, eylemin yapılmasını, gerçekleştirmesini, önceden yapılması gerekenlere bağlı olarak anlatan cümlelerde koşul anlamı vardır.
"Birlikte çalışırsak başarılı oluruz."
cümlesinde başarılı olma "birlikte çalışma" şartına bağlanmıştır.
"Bu notları geri vermek üzere alıyorum."
cümlesinde notları geri alma bir koşula bağlanmıştır. bu da "geri verme"dir.
"İzmir'e gittim mi oraya yerleşen akrabalarımı da ziyaret ederim."
cümlesinde koşul anlamı vardır. Bu "mi" soru ekiyle sağlanmıştır. Akrabaları ziyaret "İzmir'e gitme" şartına bağlı olarak ifade edilmiştir.
Cümleler yargı bildiren kelime veya kelime gruplarından oluşur. Bu cümle bazen tek bir yargıdan bazen de bir temel yargı ve onu türlü yönlerden destekleyen yan yargılardan oluşur. Hep birlikte cümlelerdeki bir tür anlam özelliklerini inceleyelim.
1. NEDEN - SONUÇ İLİŞKİSİ
Bir eylem ya da yargının gerçekleştirme nedenin verildiği cümlelerde neden - sonuç ilişkisi vardır. Neden sonuç ilişkisi yükleme sorulan "niçin" sorusuyla bulunabilir.
"Aykut, hasta olduğu için bugün işe gitmemiş."
cümlesinde neden - sonuç ilişkisi vardır. Aykut'un işe gitmemesinin nedeni hasta olmasıdır. Bunu yükleme sorduğumuz "Niçin gitmemiş?" sorusuyla bulabiliyoruz.
"Çiçeklerin hepsi susuzluktan solmuş."
cümlesinde neden - sonuç ilişkisi vardır. Çiçeklerin solmasının nedeni susuz kalmalarıdır.
"Bugün sınavdan yüksek not aldığı için çok sevinçliydi."
cümlesinde neden - sonuç ilişkisi vardır. Kişinin sevinmesinin nedeni, sınavdan yüksek not almasıdır.
2. AMAÇ SONUÇ İLİŞKİSİ
Eylemin hangi amaca bağlı olarak gerçekleştiğini anlatan cümlelerde amaç - sonuç ilişkisi vardır.
"Dedesini görmek için köye gitmiş."
cümlesin amaç anlamı vardır. Kişinin amacı, dedesini görmektir. Bunu gerçekleştirmek için köye gitmiştir. Ancak cümlede bu amacın gerçekleşip gerçekleşmediği belirtilmemiştir.
"Bu dergiyi edebiyatımızın ilerlemesine katkı sağlamak için çıkardık."
cümlesinde amaç anlamı vardır. Derginin çıkarılma amacı edebiyatımızın ilerlemesini sağlamaktır. Bu amacın oluşup oluşmadığı belli değildir.
3. KOŞULA ( ŞART ) BAĞLILIK
İşin, eylemin yapılmasını, gerçekleştirmesini, önceden yapılması gerekenlere bağlı olarak anlatan cümlelerde koşul anlamı vardır.
"Birlikte çalışırsak başarılı oluruz."
cümlesinde başarılı olma "birlikte çalışma" şartına bağlanmıştır.
"Bu notları geri vermek üzere alıyorum."
cümlesinde notları geri alma bir koşula bağlanmıştır. bu da "geri verme"dir.
"İzmir'e gittim mi oraya yerleşen akrabalarımı da ziyaret ederim."
cümlesinde koşul anlamı vardır. Bu "mi" soru ekiyle sağlanmıştır. Akrabaları ziyaret "İzmir'e gitme" şartına bağlı olarak ifade edilmiştir.
Son düzenleme:
